Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

praediorum L/la

  • 1 merces

    [ABCU]A - mercēs, mercēdis, f.: [st1]1 [-] récompense pour un travail, salaire, paye, solde, gages, appointements, honoraires.    - Germanos mercede arcessere, Caes. BG. 1: engager les Germains comme mercenaires.    - mercede diurnā aliquem conducere, Hor.: prendre un homme de journée.    - haec merces erat dialecticorum, Cic. Ac. 2, 30, 98: tels étaient les honoraires des dialecticiens.    - mercedes scenicorum, Suet. Tib. 34: salaire des acteurs.    - ne ars tanta abduceretur ad mercedem atque quaestum, Cic. Div. 1, 41, 92: de peur qu'un si grand art ne dégénérât en un métier mercenaire.    - non aliā bibam mercede, Hor. C. 1: je ne boirai qu'à ce prix (cette condition).    - pro quā mercede, Virg.: en récompense de ce que, parce que.    - sine mercede, Phaed.: sans profit, sans résultat.    - unā mercede duas res adsequi, Cic. Rosc. Am.: faire d'une pierre deux coups. [st1]2 [-] prix d'un service illégitime ou honteux.    - pretio atque mercede minuere majestatem rei publicae, Cic. Verr. 2, 5: porter atteinte à la majesté de la république par un trafic honteux.    - merces proditionis: le prix d'une trahison.    - priusquam infanda merces perficeretur, Liv.: avant que cet infâme marché fût conclu. [st1]3 [-] salaire, peine, châtiment.    - merces temeritatis, Liv.: le juste prix de sa témérité.    - merces spreti numinis, Liv.: punition pour avoir méprisé l'ordre des dieux. [st1]4 [-] tort, dommage.    - non sine magnā mercede, Cic. Tusc. 3, 6, 12: non sans grave préjudice.    - mercede suorum, Virg.: pour le malheur des siens.    - magnā res tuas mercede colui, Sen. Tranq. 11, 2: il m'en a coûté beaucoup pour administrer tes biens. [st1]5 [-] intérêt, rente, revenu.    - mercedes habitationum annuae, Caes. B C. 3, 21: loyers des maisons.    - publicanos tertiā mercedum parte relevavit, Suet. Caes. 20: il fit remise aux fermiers publics du tiers de leurs fermages.    - mercedes praediorum, Cic.: revenus de domaines.    - merces aut nummi, Hor.: intérêt ou principal. [ABCU]B - mercēs, arch.: c. merx.
    * * *
    [ABCU]A - mercēs, mercēdis, f.: [st1]1 [-] récompense pour un travail, salaire, paye, solde, gages, appointements, honoraires.    - Germanos mercede arcessere, Caes. BG. 1: engager les Germains comme mercenaires.    - mercede diurnā aliquem conducere, Hor.: prendre un homme de journée.    - haec merces erat dialecticorum, Cic. Ac. 2, 30, 98: tels étaient les honoraires des dialecticiens.    - mercedes scenicorum, Suet. Tib. 34: salaire des acteurs.    - ne ars tanta abduceretur ad mercedem atque quaestum, Cic. Div. 1, 41, 92: de peur qu'un si grand art ne dégénérât en un métier mercenaire.    - non aliā bibam mercede, Hor. C. 1: je ne boirai qu'à ce prix (cette condition).    - pro quā mercede, Virg.: en récompense de ce que, parce que.    - sine mercede, Phaed.: sans profit, sans résultat.    - unā mercede duas res adsequi, Cic. Rosc. Am.: faire d'une pierre deux coups. [st1]2 [-] prix d'un service illégitime ou honteux.    - pretio atque mercede minuere majestatem rei publicae, Cic. Verr. 2, 5: porter atteinte à la majesté de la république par un trafic honteux.    - merces proditionis: le prix d'une trahison.    - priusquam infanda merces perficeretur, Liv.: avant que cet infâme marché fût conclu. [st1]3 [-] salaire, peine, châtiment.    - merces temeritatis, Liv.: le juste prix de sa témérité.    - merces spreti numinis, Liv.: punition pour avoir méprisé l'ordre des dieux. [st1]4 [-] tort, dommage.    - non sine magnā mercede, Cic. Tusc. 3, 6, 12: non sans grave préjudice.    - mercede suorum, Virg.: pour le malheur des siens.    - magnā res tuas mercede colui, Sen. Tranq. 11, 2: il m'en a coûté beaucoup pour administrer tes biens. [st1]5 [-] intérêt, rente, revenu.    - mercedes habitationum annuae, Caes. B C. 3, 21: loyers des maisons.    - publicanos tertiā mercedum parte relevavit, Suet. Caes. 20: il fit remise aux fermiers publics du tiers de leurs fermages.    - mercedes praediorum, Cic.: revenus de domaines.    - merces aut nummi, Hor.: intérêt ou principal. [ABCU]B - mercēs, arch.: c. merx.
    * * *
        Merces, mercedis, pen. prod. foem. gen. Cic. Loyer et gage qu'on donne pour la besongne, Salaire, Le pris du labeur.
    \
        Merces praediorum. Cic. Revenu et rente.
    \
        Fidem cognoscere hominum magna mercede. Cic. Cherement, Avec grande perte et dommage.

    Dictionarium latinogallicum > merces

  • 2 colloco

    col-loco, āvī, ātum, āre (con u. loco), einem Ggstde. seinen Platz geben, seinen Platz anweisen, I) im allg., wo Platz nehmen lassen, wo ausstellen, niederstellen, niedersetzen, niederlegen, wo hinstellen, hinsetzen, hinlegen, im Zshg. auch bl. stellen, jetzen, legen, 1) eig.: a) übh.: α) lebl. Objj.: saxa atque materiam disponere collocareque, Quint. 7. praef. § 1: armamenta, an den Mastbaum hängen, Liv. 33, 48, 8: sidera (am Himmel), Cic. Tim. 30: lecticas, Cic. Phil. 5, 18. – m. dopp. Acc., eam materiam conversam ad hostem collocabat, Caes. b. G. 3, 29, 1. – m. Advv. wie? columnas neque recte neque e regione, Cic. ad Q. fr. 3, 1, 1. § 2: tabulas et signa propalam, Cic. de or. 1, 160: sellam curulem perverse, Suet. Galb. 18, 3. – m. Advv. wo? ubi tigna collocentur, Caes. b. c. 2, 10, 3. – m. in u. Akk.: in tabernam vasa et servos, Plaut. Men. 986. – m. in u. Abl., suo quidque in loco, Cic. de or. 1, 162: magni ponderis saxa et praeacutas trabes in muro, Caes. b. G. 2, 29, 3: trabes directas in solo, ibid. 7, 23, 1: tabulas bene pictas in bono lumine, Cic. Brut. 261: u. (im Bilde) benefacta in luce, nicht unter den Scheffel stellen, Cic. Tusc. 2, 64: alqd in conspectu quodam modo, Quint. 7, 1, 4. – m. a. Praepp., alqd ad ignem, Vitr. 1, 6, 2: onerarias naves ordine duplice ad ancoras, Suet. Cal. 19, 1: simulacrum Victoriae ante ipsam Minervam, Caes. b. c. 3, 105, 2: fasces stramentorum ac virgultorum ante aciem, Hirt. b. G. 8, 15, 5: epistulam inter tuniculam ac strofium, Turpil. com. 197: lecticam pro tribunali, Suet. Aug. 33, 1: alqd iuxta sedentem hominem, Cels. 6, 9: super genua sua coxas alcis, Cels. 7, 26. no. 2: totas tunicas extra scrotum, Cels. 7, 21. no. 2: testiculum super ventrem cum duabus suis tunicis, Cels. 7, 19. – m. bl. Abl., oculos pennis, auf das Gefieder fetzen, Ov. met. 1, 723: similes notas quinto quoque loco, Cornif. rhet. 3, 31. – β) leb. Objj., sowohl aufstellen, eos (sie = ihre Statuen) in illo loco atque in rostris, Cic. Sest. 83. – als setzen, stellen, legen, sich setzen (legen, lagern) lassen, sitzen (liegen) lassen, puellulam, Catull. 61, 188: iubeo hominem tolli et conlocari et confoveri, Afran. com. 143 sq. – m. dopp. Acc., alqm aut pronum aut supinum, Cels. 8, 20. § 20. – m. in u. Akk. od. Abl., se in arborem, Plaut. aul. 706: alqm in ventrem, in latus, Cels. 7, 27; 8, 20: se in locum celsum, Acc. tr. 437: se in sedes regias, Liv. Andr. tr. 10: alqm in lectum, Ter. eun. 593 (gegen cod. B mit den übrigen Hdschrn.): alqm in lecto, Cels. 5, 26. no. 25: alqm in lecto suo, Cic. de rep. 1, 17: alqm in medio lecto, in imo lecto, Sen. de const. sap. 10, 2: alqm in conclavi, Cels. 7, 29: alqm in cubili, Cic. Tusc. 2, 39: hominem od. corpus in sedili, Cels. 8, 12 u. 15: alqm in loco tepido, Cels. 8, 4: alqm suis manibus in curru, Cic. Rosc. Am. 98: cuius et parentis sui manibus in navi tuta ac fideli collocatus (gebracht), Cic. Planc. 97: corpus (Augusti) in vestibulo domus, niedersetzen (ausstellen), Suet. Aug. 100, 2: u. so reliquias eius in hortis Domitiae, Capit. Anton. Pius 5, 1. – m. a. Praepp., alqm super se, Suet. Aug. 43, 4: alqm super pulpitum, Suet. Cal. 54, 2: alqm infra se, Suet. Cal. 24, 1: alqm iuxta se latere dextro, Suet. Ner. 13, 2: alqm iuxta se in sella, Eutr. 4, 7: alqos circa se, Suet. Tit. 9, 2: u. (zugl. m. dopp. Acc.) alqm resupinum super subsellium aut lectum, Cels. 7, 26: alqm super id scamnum aut pronum aut supinum aut in latus, Cels. 8, 20. – m. bl. Abl. wo? hominem loco calido, Cels. 5, 27. no. 3: homo collocatur alto sedili, medicus autem humiliore adversus, Cels. 8, 10, 2. – m. Abl. wie? corpus alio quo modo collocatum est, Cels. 7, 18: tum is super duorum genua eodem modo collocatur, Cels. 7, 26. no. 2: collocari quoque membrum quod ictum est ratione certā debet, Cels. 5, 26. no. 28. – b) als milit. t. t., aufstellen, α) lebl. Objj.: impedimenta, Liv. 44, 37, 1: currus ita, ut etc., Caes. b. G. 4, 33, 2: impedimenta in tumulo quodam, Caes. b. G. 6, 8, 3: post eas (legiones) totius exercitus impedimenta, Caes. b. G. 2, 19, 3: naves Rhodias in dextro cornu, Auct. b. Alex. 14, 1: tormenta quibusdam locis contra facillimos descensus, aufpflanzen, Hirt. b. G. 8, 40, 4: u. so ballistas scorpionesque ante frontem castrorum contra oppidum, Auct. b. Afr. 56, 2. – β) leb. Objj.: certa subsidia, Caes. b. G. 2, 22, 1: praesidia, Sall. Cat. 45, 2: aciem triplicem, Auct. b. Afr. 81, 1. – m. in u. Abl., praesidia in litore, Nep. Hann. 11, 4, od. in angustiis, Caes. b. c. 1, 65, 4: duas legiones et omnia auxilia in summo iugo, Caes. b. G. 1, 24, 2: equitem in utroque cornu, Frontin. 2, 3, 20: milites in muro custodiae causā, Caes. b. c. 1, 28, 3: insidias bipertito in silvis, Caes. b. G. 5, 32, 1: pedestres copias in convalle in insidiis, Caes. b. G. 3, 20, 4: in cella Concordiae armatos, latrones, sicarios, Cic. Phil. 5, 18. – m. a. Praepp., equitatum omnem ab lateribus extra fossam, Auct. b. Alex. 38, 3: alci insidias ante fundum suum, Cic. Mil. 27: in prima acie ante signa elephantos, Liv. 27, 48, 5: certos apud latera, Sall. hist. fr. inc. 53 (19): legionem in occulto citra flumen, Frontin. 1, 6, 2: copias in statione pro castris, Caes. b. G. 5, 15, 3: pro vallo legiones instructas, Hirt. b. G. 8, 15, 3: post terga peditum equitatum, Frontin. 2, 5, 37: legiones propius Armeniam, Tac. ann. 13, 7. – m. bl. Abl., eos eodem loco in acie (in Schl.), Caes. b. c. 2, 33, 4: armatos in praesidiis (auf milit. Posten) multis locis (an v. O.), Cic. Phil. 1, 25: certis locis cum ferro homines, Cic. Caecin. 41: quod quo loco collocati fuerant, non potuissent videre, Cic. Cael. 65. – m. Ang. gegen wen? cohortes legionarias quattuor advorsum pedites hostium, Sall. Iug. 51, 3. – m. Ang. wozu? alqm ad hanc rem, Cic. Cael. 64: alqm ad Cn. Pompeium interimendum, Cic. Pis. 28; vgl. Cic. Mil. 18.

    2) übtr.: a) übh. wohin stellen, setzen, legen, multa in pectore suo conlocare oportet, er muß viele Dinge im Kopfe haben, Plaut. Pers. 8: vide, causam illorum superiore collocarit ne loco, Lucil. sat. 16, 97: res eae, quae agentur aut dicentur, suo loco collocandae, Cic. de off. 1, 142: in animis ego vestris omnes triumphos meos, omnia ornamenta honoris condi et collocari volo, wünsche ich treu bewahrt zu wissen, Cic. Cat. 3, 26: omnium longitudinum et brevitatum in sonis sicut acutarum graviumque vocum iudicium ipsa natura in auribus nostris collocavit, Cic. or. 173. – b) in einen Zustand, Verhältnis, in eine Lage bringen, versetzen, se in opus, Plaut. Vid. fr. 2, 20 St.: in otium, Plaut. merc. 553: alqm in soporem (in den Todesschlaf), Plaut. Amph. 304: rem alcis in tuto, sicher stellen, Ter. heaut. 689 u. 695: famam in tuto, Quint. 12, 11, 7: alqm in tuto, Cic. har. resp. 53. – c) etw. in etw. od. jmd. setzen, auf etw. od. jmd. bauen, beruhen lassen, non modo in causa, verum in aliquo honesto praesidio aut in alicuius eloquentia aut gratia spem aliquam, Cic. I. Verr. 9: in alqo magnam spem dignitatis suae, Cic. de or. 1, 25: spem salutis in fuga, Auct. b. Alex. 29, 5: omnes bene vivendi rationes in virtute, Cornif. rhet. 4, 24: omnia sunt collocata in usu cotidiano, in congressione hominum atque in foro, alles beruht auf usw., Cic. de or. 1, 192. – d) eine Zeit od. eine Tätigkeit auf etwas verwenden, gerichtet sein lassen, adulescentiam suam in amore atque in voluptatibus, Cic. Cael. 39: omne suum studium in doctrina et sapientia, Cic. ad Q. fr. 1, 1, 10. § 29. – refl. se coll. in alqa re, sich auf etw. legen, einer Sache sich hingeben, totum se coll. in alqa re, sich in etw. vertiefen, palam sese in meretricia vita, Cic. Cael. 49: totum se in cognitione et scientia, Cic. de off. 1, 158: totum se in optimo vitae statu exquirendo, Cic. Tusc. 5, 2. – e) schriftl. anbringen, beibringen, de cuius moderatione atque sapientia in prioribus libris satis collocavi, Tac. ann. 6, 27.

    II) insbes.: 1) eig.: a) lebl. Objj.: α) in einer gewissen Ordnung aufstellen, aufrichten, errichten, anlegen, aufschlagen, statuam, Quint. 7. pr. § 2: signum (lovis), Cic. Cat. 3, 21: tu (Libertam deam) domi meae conlocasti, Cic. de domo 102: aedificia, Hermog. dig. 1, 1, 5: moenia, Vitr. 1, 5, 1: sedes ac domicilium, Cic. Verr. 2, 6. – m. Adv. (wo?), illa pars litoris, ubi iste castra luxuriae collocarat, Cic. Verr. 5, 96. – m. in u. Abl., tabernaculum sibi in campo Martio, Cic. Pis. 61: in ipso aditu atque ore portus tabernacula carbaseis velis intenta, Cic. Verr. 5, 30 u. (im Bilde) in una philosophia quasi tabernaculum vitae suae, Cic. de or. 3, 77. – m. a. Praepp., oppidum ad eius regionem et partem castrorum collocatum (gelegen), Auct. b. Afr. 68, 1: tribunal suum iuxta C. Trebonii, praetoris urbani, sellam, Caes. b. c. 3, 20, 1. – m. bl. Abl., castella locis idoneis, Auct. b. Alex. 61, 5. – β) eine Kleidung zurechtlegen, ordnen, chlamydem, ut pendeat apte, Ov. met. 2, 734. – γ) ein Glied einrichten, coxam parum apte, Plin. ep. 2, 1, 5: maxillam in sedem suam, Cels. 8, 7. – b) leb. Wesen: α) eine Pers. irgendwo einsetzen, einlegen, unterbringen, einquartieren, ihren Sitz (Wohnsitz) nehmen lassen od. anweisen, ansiedeln, wohin verlegen, versetzen, stationieren, comites eius apud ceteros hospites, Cic. II. Verr. 1, 63: se Athenis, sich niederlassen, Cic. de fin. 5, 2, 4: regem Ptolemaide aut aliquo propinquo loco, Cic. ep. 1, 7, 4: in eius tetrarchia unum ex Graecis comitibus suis, Cic. Phil. 2, 94: Herculem in concilio caelestium, Cic. de off. 3, 5, 25: alqm inter astra, Schol. Bern. ad Verg. georg. 1, 33. p. 848: inter sidera, Hyg. astr. 2, 4 u. 2, 13. Serv. Verg. Aen. 1, 28: inter astra caprae figurā memoriae causā, Hyg. astr. 2, 13: scherzh., strumae ab ore improbo demigrarunt et aliis iam se locis collocarunt (haben sich einlogiert, festgesetzt), Cic. Vat. 39. – Boios ibi, Caes. b. G. 7, 9, 6: Boios in finibus suis, Caes. b. G. 1, 28, 5: gentem Allobrogum in vestigiis huius urbis atque in cinere deflagrati imperii, Cic. Cat. 4, 12: Suebos in proximis Rheno agris, Suet. Aug. 21: colonias idoneis in locis, Cic. agr. 2, 73: multitudinem in agris, Nep. Milt. 2, 1: Ubios super ipsam Rheni ripam, Tac. Germ. 28 extr.: quo bello XL captivorum milia ex Germania transtulit et supra Rhenum in Gallia collocavit, Eutr. 7, 9: veteranos municipalibus agris, Suet. Aug. 13, 3: im Bilde, Socrates philosophiam devocavit e caelo et in urbibus collocavit, Cic. Tusc. 5, 10. – als milit. t. t., wo stationieren, hinlegen, einquartieren, Quartier nehmen lassen, ibi praesidium, Caes. b. G. 1, 38, 7: ibi legiones XIV et VI, Hirt. b. G. 8, 4, 3: exercitum in provinciam, quae proxima est Numidiae hiemandi causā, Sall. Iug. 61, 2: quattuor legiones in Belgio, Hirt. b. G. 8, 46, 4: exercitum in hibernis, Caes. b. G. 5, 24, 1: exercitum in (bei) Aulercis Lexoviisque in hibernis, Caes. b. G. 3, 29, 3: legionem non longe a finibus Aeduorum in finibus Biturigum, Hirt. b. G. 8, 2, 1: Gaium Fabium legatum et L. Minucium Basilum cum legionibus duabus in Remis, Caes. b. G. 7, 70, 5: singulas cohortes Puteolis et Ostiae, Suet. Claud. 25, 2: classem Miseni, Suet. Aug. 49, 1. – β) jmd. in ein Besitztum einsetzen, einweisen, alqm in aedibus suis, Cic. de dom. 100: alqm in patrimonio suo, Cic. Phil. 13, 12: familiam suam in possessione praediorum eius, seine F. von ihren Gütern Besitz ergreifen lassen, Cic. Flacc. 72: alqm in maiorum suorum regno, Cic. de or. 3, 126. – 2) übtr.: a) in irgend eine Stellung einsetzen, setzen, unter eine Klasse u. dgl. versetzen, alqm in amplissimo statu, Cornif. rhet. 4, 23: alqm hoc in gradu (dignitatis), Cic. Acad. 2, 16: alqm in amplissimo consilio et in altissimo gradu dignitatis, Cic. post red. in sen. 2: alqm in sede ac domo atque in re publica, jmdm. Haus u. Hof u. eine Stellung im Staate geben, Cic. parad. 3, 25: in quibus tuas virtutes consecratas et in deorum numero collocatas vides, in denen du deine Verdienste ganz vergöttert siehst, Cic. ad Q. fr. 1, 1, 10. § 31: m. dopp. Acc., quos centuriones pugnaces et lacer tosos (als streitsüchtige u. handfeste Z.) inter militorum et mimarum greges collocavit, Cic. Phil. 8, 26. – b) ein Mädchen als Frau, in den Ehestand einsetzen, anbringen, verheiraten, alqam in matrimonium, Cic. de div. 1, 104. Marc. dig. 23, 2, 19: alqam alci in matrimonium, Gaius inst. 2. § 235 u. 238: alqam in matrimonio, Scaevol. dig. 26, 1, 77 (79). § 1: alqam in matrimonio stabili et certo, Cic. Phil. 2, 44: virgines in amplissimarum familiarum matrimoniis, Cic. de rep. 1, 12: alqam nuptui, Hyg. fab. 257: alqam in dignam se condicionem, Plaut. trin. 159: alqam sine dote nuptum, Plaut. trin. 735: alqam nuptum intra legitimum tempus, Ulp. dig. 3, 2, 11. § 1: alqam alci nuptum, Paul. dig. 23, 2, 59: sororem ex matre et propinquas suas nuptum in alias civitates, Caes. b. G. 1, 18, 7: filiam minorem nuptum (al. nuptui) in dimidia parte reliqui agri, Col. 4, 3, 6: u. bl. coll. alcis filio filiam suam, Cic. Brut. 98: alci virginem filiam, Nep. Att. 19, 4: alci filiam, Tac. Agr. 9: alci uxorem suam, Suet. Caes. 21: matrem in Biturigibus homini nobilissimo, Caes. b. G. 1, 18, 6: u. bl. coll. filiam, Tac. ann. 4, 39. Iustin. 9, 6, 2; u. im Passiv, cum virgo amici nubilis propter paupertatem collocari non posset, Nep. Epam. 3, 5: ut filiae eius de communi aerario dotibus datis collocarentur, Nep. Arist. 3, 3. – c) lebl. Objj.: α) ( als t. t., der Geschäftsspr.) Geld usw. auf etw. (bes. auf Ländereien) anlegen, anbringen, unterbringen, in etw. stecken, dotem in eo fundo, Cic. Caecin. 11: duas patrimonii partes in solo, Suet. Tib. 48, 1: duas fenoris partes in agris per Italiam, Tac. ann. 6, 17: pecuniam in praediis c., Cic. Caecin. 16: pecunias levioribus usuris mutuatum graviore fenore c., Suet. Aug. 39: pecunias suas in emptiones praediorum, Gaius dig. 17, 1, 2. § 6: pecuniam idoneis nominibus, Marc. dig. 35, 2, 89: pecunias magnas collocatas habere in ea provincia (in dieser Pr.), Cic. de imp. Pomp. 18: nusquam posse eam (pecuniam) melius collocari, Cic. Caecin. 5, 15: u. bl. coll. pecuniam, Cic. de off. 2, 87: pecunias, Cic. de off. 2, 12, 42: pecunias publicas, Trai. in Plin. ep. 10, 55 (63). – dah. im weitern Sinne übh. auf etw. anlegen, verwenden, für etw. verbrauchen, miliens sestertium in munificentia (zu freigebigen Zwecken), Tac. ann. 6, 45: patrimonium in rei publicae salute, Cic. Phil. 3, 2, 3: bene apud alqm tam multa pretia ac munera, Cic. Verr. 5, 56: melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, Cic. de off. 2, 70: male c. bonas horas, Mart. 1, 113, 3: in me recipio, te ea, quae fecisti Mescinii causā quaeque feceris, ita bene collocaturum, ut ipse iudices etc., Cic. ep. 13, 28, 3: aedilitas recte collocata, an den rechten Mann gebracht, Cic. Verr. 5, 37. – β) in die gehörige Stellung, Verbindung bringen, so u. so stellen, zusammenstellen, verbinden, anordnen, αα) als rhet. t. t. Worte, verba apte, Quint. 8. prooem. § 26: verba opportune proprieque aut secus, Quint. 10, 2, 13: fortius vero quî incompositum potest esse quam vinctum et bene collocatum? Quint. 9, 4, 6: male collocatum κακοσύνθετον vocant, Quint. 8, 3, 59: propria verba et ordine collocata, Quint. 9, 1, 7: verba diligenter collocata, Cic. or. 227: non modo ut sint ordine collocati (census), sed ut inter se iuncti etc., Quint. 7, 10, 16: est et in nominibus ex diverso collocatis sua gratia, Quint. 9, 3, 86: verba et eligendi et collocandi ratio, Quint. 10, 1, 4: ratio collocandi, Cic. part. or. 11: varii sunt ordines collocandi, Cic. part. or. 12: C. F. Quid sequitur igitur? CP. Cum inveneris, collocare, Cic. part. or. 9: verba collocata, die Worte in ihrer Verbindung zu Sätzen (Ggstz. verba singula), Cic. or. 81 u. 134. – ββ) bürgerl. u. polit. Zustände einrich ten, anordnen, Anordnungen treffen für usw., nuptias, Poëta com. bei Cic. de or. 3, 319: res, Caes. b. G. 3, 4, 1. Auct. b. Alex. 33, 6: rem militarem, Cic. ep. 2, 13, 3: civitatis statum, Cic. ep. ad Brut. 1, 15, 12.

    lateinisch-deutsches > colloco

  • 3 actor

    [st1]1 [-] actŏr, ōris, m.: a - celui qui fait avancer, conducteur (de troupeau).    - actor pecoris, Ov.: conducteur d'un troupeau, pâtre.    - actor habenae, Stat.: frondeur. b - celui qui fait, celui qui exécute, agent, instigateur.    - actor rerum, Cic.: homme d'action.    - auctor et actor, Cic.: conseiller et agent.    - auctor, actor rerum illarum fuit, Cic. Sest.: c'est lui qui eut cette idée et qui l'exécuta. c - qui prononce un discours, orateur.    - orator verborum actorque rerum, Cic.: orateur et homme d'action.    - orationem aliam fore putat, actore mutato, Cic.: il pense que le discours ne sera pas le même dans une autre bouche. d - celui qui joue, acteur, comédien.    - actor suorum carminum, Liv.: qui représente ses propres pièces.    - actor tertiarum partium, Cic.: qui joue le troisième rôle. e - celui qui plaide, accusateur, plaignant, avocat, mandataire (en justice).    - actor causarum, Cic.: avocat, mandataire en justice, orateur.    - si tu eris actor constitutus, Cic.: si tu es désigné comme avocat. g - chargé d'affaires, gérant, administrateur, intendant, régisseur.    - actor civitatis, Dig.: chargé des intérêts de la cité.    - actor publicus: agent du trésor public, intendant de l'Etat.    - actor summarum: caissier, trésorier, payeur.    - actor negotii (negotiorum), Cic.: intendant, homme d'affaires.    - actor (praediorum): régisseur ou fermier.    - fit ut et actor et familia peccent, et ager saepius infametur, Col.: il arrive que le fermier et ses gens se comportent mal et que trop souvent la terre est discréditée. h - C. Just. tuteur substitué à un autre. [st1]2 [-] Actŏr, ŏris, m (acc. Actŏrem ou Actŏra): Actor. - [abcl][b]a - fils de Neptune. - [abcl]b - compagnon d'Enée.[/b]
    * * *
    [st1]1 [-] actŏr, ōris, m.: a - celui qui fait avancer, conducteur (de troupeau).    - actor pecoris, Ov.: conducteur d'un troupeau, pâtre.    - actor habenae, Stat.: frondeur. b - celui qui fait, celui qui exécute, agent, instigateur.    - actor rerum, Cic.: homme d'action.    - auctor et actor, Cic.: conseiller et agent.    - auctor, actor rerum illarum fuit, Cic. Sest.: c'est lui qui eut cette idée et qui l'exécuta. c - qui prononce un discours, orateur.    - orator verborum actorque rerum, Cic.: orateur et homme d'action.    - orationem aliam fore putat, actore mutato, Cic.: il pense que le discours ne sera pas le même dans une autre bouche. d - celui qui joue, acteur, comédien.    - actor suorum carminum, Liv.: qui représente ses propres pièces.    - actor tertiarum partium, Cic.: qui joue le troisième rôle. e - celui qui plaide, accusateur, plaignant, avocat, mandataire (en justice).    - actor causarum, Cic.: avocat, mandataire en justice, orateur.    - si tu eris actor constitutus, Cic.: si tu es désigné comme avocat. g - chargé d'affaires, gérant, administrateur, intendant, régisseur.    - actor civitatis, Dig.: chargé des intérêts de la cité.    - actor publicus: agent du trésor public, intendant de l'Etat.    - actor summarum: caissier, trésorier, payeur.    - actor negotii (negotiorum), Cic.: intendant, homme d'affaires.    - actor (praediorum): régisseur ou fermier.    - fit ut et actor et familia peccent, et ager saepius infametur, Col.: il arrive que le fermier et ses gens se comportent mal et que trop souvent la terre est discréditée. h - C. Just. tuteur substitué à un autre. [st1]2 [-] Actŏr, ŏris, m (acc. Actŏrem ou Actŏra): Actor. - [abcl][b]a - fils de Neptune. - [abcl]b - compagnon d'Enée.[/b]
    * * *
        Actor, actoris, Verbale. Cic. Exploicteur et qui fait le faict.
    \
        Actor Commoediae. Cic. Joueur de farces.
    \
        Actor in iudicio. Cic. Le demandeur, c'est à dire, celuy qui fait convenir un autre.
    \
        Actor. Cic. Advocat, Plaideur.
    \
        Actor. Martianus. Un sindic et procureur d'une communaulté.
    \
        Actor. Colum. Un maistre valet qu'on a mis aux champs pour gouverner une metairie.

    Dictionarium latinogallicum > actor

  • 4 fructus

    [st1]1 [-] fructus, a, um: anc. part. passé de fruor. [st1]2 [-] fructŭs, ūs, m. [fruor]:    - arch.: gén. fructi, Cato. Agr. 4; Ter. Ad. 870 et fructuis, Varr, Men. 295, 530; R. 1, 2, 29, cf. Gell. 4, 16. a - droit de percevoir et utiliser les fruits d'une chose dont la propriété reste à un autre, servitude d'usufruit.    - sum χρήσει μὲν tuus, κτήσει δὲ Attici nostri; ergo fructus est tuus, mancipium illius, Cic. Fam. 7, 29, 1: je suis à toi au titre de l'usage, à notre Atticus au titre de la possession; donc tu as l'usufruit, lui, la propriété.    - cf. Cic. Fin. 1, 12; Dig. 7, 8, 14.    - cf. usus fructus. b - ce dont on jouit, produit, rapport, profit, bénéfice, revenu.    - praediorum fructus, Cic. Cat. 2, 18: revenus des propriétés.    - pecuniae fructibus alere exercitum, Cic. Off. 1, 25: entretenir une armée avec ses revenus.    - cum fructibus superiorum temporum, Caes. BG. 6, 19, 2: avec les revenus des années précédentes.    - aurum ex metallorum fructu coacervatum, Liv. 45, 40, 2: or accumulé avec le produit des mines.    - publicos fructus agitare, Tac. An. 4, 6: exploiter les revenus publics.    - fructui esse alicui: être de rapport pour qqn.    - fuerat ei magno fructui mare, Liv. 34, 36, 3: il avait tiré de grands profits de la mer.    - cf. Cic. Pomp. 16; Fam. 10, 5, 2.    - fructum ferre alicui, Cic. Agr. 2, 83: donner un revenu à qqn, rapporter à qqn.    - Asia multos annos vobis fructum non tulit, Cic. Agr. 2, 30, 83: L'Asie est restée plusieurs années sans rien nous rapporter.    - vacca a bima aut trima fructum ferre incipit, Varr.: la vache commence à produire à deux ou trois ans. c - fruits des arbres et de la terre, productions.    - frugum fructuumque reliquorum perceptio, Cic. Off. 2, 12: la récolte des grains et des autres productions de la terre.    - fructus demetere, percipere Cic. CM 70: moissonner, recueillir les fruits. d - au fig. fruit, utilité, avantage, résultat, effet, récompense.    - fructus vestri in me amoris, Cic. Pis. 31: la récompense qui consiste dans votre affection pour moi.    - cf. Cic. Arch. 23 ; Mur. 40.    - fructus diligentiae, Cic. Br. 222: la récompense du zèle.    - cf. Cic. Sull. 1 ; Pis. 57.    - fructus ou fructum ex aliqua referre, capere, consequi, percipere: recueillir de qqch des avantages, des bénéfices, une récompense.    - cf. Cic. Planc. 92; Rep. 1, 7; Pomp. 2; Arch. 23. e - jouissance, plaisir, charme, douceur.    - animi mei fructus, Cic.: le bonheur de ma vie.    - expleri vitae fructibus, Lucr.: se rassasier des plaisirs de la vie.    - fructum oculis (au dat.) ex ejus casu capere, Nep.: repaître leurs yeux de son malheur.    - extremus tam longi fructus amoris, Luc. 5: les dernières douceurs d'un amour si constant.    - voir pendulus.
    * * *
    [st1]1 [-] fructus, a, um: anc. part. passé de fruor. [st1]2 [-] fructŭs, ūs, m. [fruor]:    - arch.: gén. fructi, Cato. Agr. 4; Ter. Ad. 870 et fructuis, Varr, Men. 295, 530; R. 1, 2, 29, cf. Gell. 4, 16. a - droit de percevoir et utiliser les fruits d'une chose dont la propriété reste à un autre, servitude d'usufruit.    - sum χρήσει μὲν tuus, κτήσει δὲ Attici nostri; ergo fructus est tuus, mancipium illius, Cic. Fam. 7, 29, 1: je suis à toi au titre de l'usage, à notre Atticus au titre de la possession; donc tu as l'usufruit, lui, la propriété.    - cf. Cic. Fin. 1, 12; Dig. 7, 8, 14.    - cf. usus fructus. b - ce dont on jouit, produit, rapport, profit, bénéfice, revenu.    - praediorum fructus, Cic. Cat. 2, 18: revenus des propriétés.    - pecuniae fructibus alere exercitum, Cic. Off. 1, 25: entretenir une armée avec ses revenus.    - cum fructibus superiorum temporum, Caes. BG. 6, 19, 2: avec les revenus des années précédentes.    - aurum ex metallorum fructu coacervatum, Liv. 45, 40, 2: or accumulé avec le produit des mines.    - publicos fructus agitare, Tac. An. 4, 6: exploiter les revenus publics.    - fructui esse alicui: être de rapport pour qqn.    - fuerat ei magno fructui mare, Liv. 34, 36, 3: il avait tiré de grands profits de la mer.    - cf. Cic. Pomp. 16; Fam. 10, 5, 2.    - fructum ferre alicui, Cic. Agr. 2, 83: donner un revenu à qqn, rapporter à qqn.    - Asia multos annos vobis fructum non tulit, Cic. Agr. 2, 30, 83: L'Asie est restée plusieurs années sans rien nous rapporter.    - vacca a bima aut trima fructum ferre incipit, Varr.: la vache commence à produire à deux ou trois ans. c - fruits des arbres et de la terre, productions.    - frugum fructuumque reliquorum perceptio, Cic. Off. 2, 12: la récolte des grains et des autres productions de la terre.    - fructus demetere, percipere Cic. CM 70: moissonner, recueillir les fruits. d - au fig. fruit, utilité, avantage, résultat, effet, récompense.    - fructus vestri in me amoris, Cic. Pis. 31: la récompense qui consiste dans votre affection pour moi.    - cf. Cic. Arch. 23 ; Mur. 40.    - fructus diligentiae, Cic. Br. 222: la récompense du zèle.    - cf. Cic. Sull. 1 ; Pis. 57.    - fructus ou fructum ex aliqua referre, capere, consequi, percipere: recueillir de qqch des avantages, des bénéfices, une récompense.    - cf. Cic. Planc. 92; Rep. 1, 7; Pomp. 2; Arch. 23. e - jouissance, plaisir, charme, douceur.    - animi mei fructus, Cic.: le bonheur de ma vie.    - expleri vitae fructibus, Lucr.: se rassasier des plaisirs de la vie.    - fructum oculis (au dat.) ex ejus casu capere, Nep.: repaître leurs yeux de son malheur.    - extremus tam longi fructus amoris, Luc. 5: les dernières douceurs d'un amour si constant.    - voir pendulus.
    * * *
        Fructus, huius fructus, vel fructuis et fructi, datiuo fructui, m. g. a fruendo dicitur. Varro et Donatus. Fruict.
    \
        Breuis. Lucret. Petit, De petite duree.
    \
        Fructus. Terent. Prouffit.
    \
        In illis fructus est. Terent. Il y a du prouffit.
    \
        Fructus. Vlpian. Usufruict.
    \
        Alere suis fructibus exercitum. Cic. De son revenu.
    \
        Fructum capere ex aliquo. Cic. Recevoir prouffit.
    \
        Terra exculta, fructus creat. Quintil. Produit.
    \
        Edunt nullum fructum ex se sine hominum cultu oues. Cic. Ne font aucun prouffit, Ne produisent aucun fruict.
    \
        Ferre fructum ex aliquo. Pollio Ciceroni. Remporter, Recevoir.

    Dictionarium latinogallicum > fructus

  • 5 locatio

    lŏcātĭo, ōnis, f. [loco] [st2]1 [-] arrangement, disposition. [st2]2 [-] location, loyer, louage, bail. [st2]3 [-] adjudication (de travaux), marché.    - vitiosa locatio verborum, Quint. 9, 4, 32: mauvaise construction.    - locationes praediorum rusticorum, Liv. 45: le fermage des terres publiques.
    * * *
    lŏcātĭo, ōnis, f. [loco] [st2]1 [-] arrangement, disposition. [st2]2 [-] location, loyer, louage, bail. [st2]3 [-] adjudication (de travaux), marché.    - vitiosa locatio verborum, Quint. 9, 4, 32: mauvaise construction.    - locationes praediorum rusticorum, Liv. 45: le fermage des terres publiques.
    * * *
        Locatio, Aliud verbale. Cic. Quand on baille ou qu'on prend quelque chose à faire pour certains deniers, Louage.

    Dictionarium latinogallicum > locatio

  • 6 sancio

    sancĭo, īre, sanxi, sanctum [sacer] - tr. - rendre inviolable par un acte religieux.    - pqpf. arch. sancierat, Pompon. d. Diom. 371, 19 ; Prisc. 10, 4 II part. sancitus Lucr. 1, 587 ; Cass. Sev. d. Diom. 371, 21.    - Lebaigue P. 1119 et P. 1120. [st1]1 [-] consacrer, rendre irrévocable.    - sancire legem, Cic. Planc. 44 ; Tusc. 2, 34, consacrer une loi.    - haec lex sanciatur, ut... Cic. Lael. 40: que cette loi soit consacrée, savoir que...    - Cretum leges, quas sive Juppiter sive Minos sanxit, laboribus erudiunt juventutem, Cic. Tusc. 2, 34: les lois des Crétois, édictées soit par Jupiter soit par Minos, forment la jeunesse à de durs travaux.    - foedus sanguine alicujus sancire, Cic. Quir. 13: consacrer un traité par le sang de qqn, le sceller du sang de qqn. --- cf. Liv. 23, 8, 10.    - sancire aliquid legibus, Cic. Rep. 1, 2: sanctionner qqch par des lois. --- cf. Cic. Agr. 3, 3.    - de jure praediorum sanctum est jure civili, ut... Cic. Off. 3, 65: au sujet des immeubles le droit civil prescrit que... --- cf. Cic. Har. 32.    - habent legibus sanctum, uti... neve + subj. Caes. BG. 6, 20, 2: [les cités] ont un article de loi qui ordonne de..., qui interdit de...    - lege sancire, ut... Cic. Rep. 2, 63: prescrire par une loi que...    - edicto, sancire ne... Cic. Fl. 67: interdire par un édit de... cf. Liv. 28, 19.    - lex sanxit, ne... Cic. Rep. 2, 54: la loi interdit que...    - nec, quominus id postea liceret, ulla lex sanxit, Cic. ad Br. 1, 5, 3: et pas une loi n'a défendu que cela se fît par la suite.    - avec prop. inf. fide sanxerunt... Liv. 25, 8, 8: ils convinrent sous la sanction du serment que... [st1]2 [-] sanctionner, agréer, ratifier qqch.    - Cic. Agr. 3, 13; Phil. 10, 17 ; Att. 14, 21, 2.    - sancire aliquem augurem, Cic. Phil. 13, 12: agréer qqn comme augure.    - (religionem) in eo qui violasset sancire, Cic. Verr. 4, 114: sanctionner une religion sur celui qui l'a profanée [= en punissant celui qui..] [st1]3 [-] interdire, punir.    - sancire aliquam rem aliqua re: interdire qqch sous peine de qqch, punir qqch de qqch.    - sancire incestum supremo supplicio, Cic. Leg. 2, 22: punir l'inceste du dernier supplice.    - sancire rem capite: interdire une chose sous peine de mort.    - sancire honoris cupiditatem ignominiā, Cic.: infliger à l'ambition le châtiment de l'infamie.    - capite sanxit, si qui... Cic. Att. 10, 1, 2: il punit de peine de mort quiconque...    - cf. Cic. Leg. 3, 46 ; Rep. 4, 12 ; Off. 3, 69 ; Planc. 47.    - id Athenis exsecrationibus publicis sanctum est, Cic. Off. 3, 55: c'est puni à Athènes de malédictions publiques.    - Solo de eo nihil sanxit, quod... Cic.: Solon n'a établi aucune peine contre un crime qui...    - quinque et viginti assibus sancire, Gell. 20, 1, 31: punir de vingt-cinq as. [st1]4 [-] sanctionner, ratifier, approuver, confirmer, assurer, affermir.    - verba intorto sancit jaculo, Sil. 1, 304: il appuie ses paroles en lançant son javelot.    - sanctum apud nos est jure civili, ut... Cic. Off. 3, 16: le droit civil nous enjoint de...    - sancire alicui carmina, Stat.: dédier des vers à qqn.    - sancire acta Caesaris, Cic.: ratifier les actes de César.    - sancire disciplinam, Cic.: affermir la discipline.    - sancire jus imperii morte alicujus, Curt.: consolider un trône par la mort de qqn.    - illa in legibus sancta sunt, Cic.: ces dispositions résultent des lois.    - jurejurando sancit ne quis..., Caes.: il leur fait jurer de ne pas...    - sancire cibaria operariis, Plin.: fixer les aliments des ouvriers.    - sancire recta pravaque, Cic.: déterminer ce qui est vice ou vertu.
    * * *
    sancĭo, īre, sanxi, sanctum [sacer] - tr. - rendre inviolable par un acte religieux.    - pqpf. arch. sancierat, Pompon. d. Diom. 371, 19 ; Prisc. 10, 4 II part. sancitus Lucr. 1, 587 ; Cass. Sev. d. Diom. 371, 21.    - Lebaigue P. 1119 et P. 1120. [st1]1 [-] consacrer, rendre irrévocable.    - sancire legem, Cic. Planc. 44 ; Tusc. 2, 34, consacrer une loi.    - haec lex sanciatur, ut... Cic. Lael. 40: que cette loi soit consacrée, savoir que...    - Cretum leges, quas sive Juppiter sive Minos sanxit, laboribus erudiunt juventutem, Cic. Tusc. 2, 34: les lois des Crétois, édictées soit par Jupiter soit par Minos, forment la jeunesse à de durs travaux.    - foedus sanguine alicujus sancire, Cic. Quir. 13: consacrer un traité par le sang de qqn, le sceller du sang de qqn. --- cf. Liv. 23, 8, 10.    - sancire aliquid legibus, Cic. Rep. 1, 2: sanctionner qqch par des lois. --- cf. Cic. Agr. 3, 3.    - de jure praediorum sanctum est jure civili, ut... Cic. Off. 3, 65: au sujet des immeubles le droit civil prescrit que... --- cf. Cic. Har. 32.    - habent legibus sanctum, uti... neve + subj. Caes. BG. 6, 20, 2: [les cités] ont un article de loi qui ordonne de..., qui interdit de...    - lege sancire, ut... Cic. Rep. 2, 63: prescrire par une loi que...    - edicto, sancire ne... Cic. Fl. 67: interdire par un édit de... cf. Liv. 28, 19.    - lex sanxit, ne... Cic. Rep. 2, 54: la loi interdit que...    - nec, quominus id postea liceret, ulla lex sanxit, Cic. ad Br. 1, 5, 3: et pas une loi n'a défendu que cela se fît par la suite.    - avec prop. inf. fide sanxerunt... Liv. 25, 8, 8: ils convinrent sous la sanction du serment que... [st1]2 [-] sanctionner, agréer, ratifier qqch.    - Cic. Agr. 3, 13; Phil. 10, 17 ; Att. 14, 21, 2.    - sancire aliquem augurem, Cic. Phil. 13, 12: agréer qqn comme augure.    - (religionem) in eo qui violasset sancire, Cic. Verr. 4, 114: sanctionner une religion sur celui qui l'a profanée [= en punissant celui qui..] [st1]3 [-] interdire, punir.    - sancire aliquam rem aliqua re: interdire qqch sous peine de qqch, punir qqch de qqch.    - sancire incestum supremo supplicio, Cic. Leg. 2, 22: punir l'inceste du dernier supplice.    - sancire rem capite: interdire une chose sous peine de mort.    - sancire honoris cupiditatem ignominiā, Cic.: infliger à l'ambition le châtiment de l'infamie.    - capite sanxit, si qui... Cic. Att. 10, 1, 2: il punit de peine de mort quiconque...    - cf. Cic. Leg. 3, 46 ; Rep. 4, 12 ; Off. 3, 69 ; Planc. 47.    - id Athenis exsecrationibus publicis sanctum est, Cic. Off. 3, 55: c'est puni à Athènes de malédictions publiques.    - Solo de eo nihil sanxit, quod... Cic.: Solon n'a établi aucune peine contre un crime qui...    - quinque et viginti assibus sancire, Gell. 20, 1, 31: punir de vingt-cinq as. [st1]4 [-] sanctionner, ratifier, approuver, confirmer, assurer, affermir.    - verba intorto sancit jaculo, Sil. 1, 304: il appuie ses paroles en lançant son javelot.    - sanctum apud nos est jure civili, ut... Cic. Off. 3, 16: le droit civil nous enjoint de...    - sancire alicui carmina, Stat.: dédier des vers à qqn.    - sancire acta Caesaris, Cic.: ratifier les actes de César.    - sancire disciplinam, Cic.: affermir la discipline.    - sancire jus imperii morte alicujus, Curt.: consolider un trône par la mort de qqn.    - illa in legibus sancta sunt, Cic.: ces dispositions résultent des lois.    - jurejurando sancit ne quis..., Caes.: il leur fait jurer de ne pas...    - sancire cibaria operariis, Plin.: fixer les aliments des ouvriers.    - sancire recta pravaque, Cic.: déterminer ce qui est vice ou vertu.
    * * *
        Sancio, sancis, sanciui, sancitum, pen. prod. vel sanxi, sanctum, sancire. Cic. Establir et confermer quelque chose soubz certaine peine, Ordonner et decerner.
    \
        Multa sanxit de aetate hominum. Cic. Il a faict beaucoup d'ordonnances, Il a ordonné.
    \
        Carmina sancire alicui. Stat. Consacrer, Dedier.
    \
        Dictis connubia sancire. Claud. Confermer.
    \
        Dolore suo sancire militaris imperii disciplinam. Cic. Torquatus, chef de l'armee Romaine, pour maintenir et conserver la discipline et obedience militaire, feit couper la teste à son filz, pource que contre son commandement il avoit combatu contre ses ennemis, Il conferma la discipline militaire par la mort de son filz, de laquelle toutesfois il estoit fort dolent.
    \
        Sancire dubia. Cic. Confermer un droict doubteux par l'authorité de la loy.
    \
        Sanxit edicto ne ex Asia frumentum exportari liceret. Ci. Il defendit par edict general sur peine que nul ne fust si hardi de faire aucune traicte de bleds hors le pais d'Asie.
    \
        Vt exilium eius Senatus consulto sanciretur, perfecerat. Tacit. Fut approuvé et confermé.
    \
        Fidem dextra sancire. Liu. Bailler la foy touchant à la main, et confermer aucune chose.
    \
        Fide sanxerunt, liberos Tarentinos, leges, suaque omnia habituros. Liu. Ils les asseurerent leur baillant la foy.
    \
        Foedus capite vel sanguine alterius cum aliquo sancire. Liu. Accorder la paix par tel si, que un certain personnage sera mis à mort.
    \
        Iusiurandum sancire, Iureiurando sancire. Liu. Confermer par serment.
    \
        Leges sancire. Cic. Faire aucunes loiz et establir.
    \
        Orbem purgatum sanxerat Hercules. Propert. Avoit asseuré et mis en seureté.
    \
        Poenas sancire malorum. Stat. Punir les malfaicts.
    \
        Poena sancire aliquid. Cic. Ordonner sur certaine peine.
    \
        Regnum ab Antonio Herodi datum victor Augustus sanxit. Tacit. Conferma.
    \
        Id ne fieret, lege sancitum est. Cic. La loy defend soubz certaine peine que, etc.
    \
        Habent legibus sancitum, siquis quid, etc. Caes. Il est dict par leurs loix que, etc.

    Dictionarium latinogallicum > sancio

  • 7 colloco

    col-loco, āvī, ātum, āre (con u. loco), einem Ggstde. seinen Platz geben, seinen Platz anweisen, I) im allg., wo Platz nehmen lassen, wo ausstellen, niederstellen, niedersetzen, niederlegen, wo hinstellen, hinsetzen, hinlegen, im Zshg. auch bl. stellen, jetzen, legen, 1) eig.: a) übh.: α) lebl. Objj.: saxa atque materiam disponere collocareque, Quint. 7. praef. § 1: armamenta, an den Mastbaum hängen, Liv. 33, 48, 8: sidera (am Himmel), Cic. Tim. 30: lecticas, Cic. Phil. 5, 18. – m. dopp. Acc., eam materiam conversam ad hostem collocabat, Caes. b. G. 3, 29, 1. – m. Advv. wie? columnas neque recte neque e regione, Cic. ad Q. fr. 3, 1, 1. § 2: tabulas et signa propalam, Cic. de or. 1, 160: sellam curulem perverse, Suet. Galb. 18, 3. – m. Advv. wo? ubi tigna collocentur, Caes. b. c. 2, 10, 3. – m. in u. Akk.: in tabernam vasa et servos, Plaut. Men. 986. – m. in u. Abl., suo quidque in loco, Cic. de or. 1, 162: magni ponderis saxa et praeacutas trabes in muro, Caes. b. G. 2, 29, 3: trabes directas in solo, ibid. 7, 23, 1: tabulas bene pictas in bono lumine, Cic. Brut. 261: u. (im Bilde) benefacta in luce, nicht unter den Scheffel stellen, Cic. Tusc. 2, 64: alqd in conspectu quodam modo, Quint. 7, 1, 4. – m. a. Praepp., alqd ad ignem, Vitr. 1, 6, 2: onerarias naves ordine duplice ad ancoras, Suet. Cal. 19, 1: simulacrum Victoriae ante ipsam Minervam, Caes.
    ————
    b. c. 3, 105, 2: fasces stramentorum ac virgultorum ante aciem, Hirt. b. G. 8, 15, 5: epistulam inter tuniculam ac strofium, Turpil. com. 197: lecticam pro tribunali, Suet. Aug. 33, 1: alqd iuxta sedentem hominem, Cels. 6, 9: super genua sua coxas alcis, Cels. 7, 26. no. 2: totas tunicas extra scrotum, Cels. 7, 21. no. 2: testiculum super ventrem cum duabus suis tunicis, Cels. 7, 19. – m. bl. Abl., oculos pennis, auf das Gefieder fetzen, Ov. met. 1, 723: similes notas quinto quoque loco, Cornif. rhet. 3, 31. – β) leb. Objj., sowohl aufstellen, eos (sie = ihre Statuen) in illo loco atque in rostris, Cic. Sest. 83. – als setzen, stellen, legen, sich setzen (legen, lagern) lassen, sitzen (liegen) lassen, puellulam, Catull. 61, 188: iubeo hominem tolli et conlocari et confoveri, Afran. com. 143 sq. – m. dopp. Acc., alqm aut pronum aut supinum, Cels. 8, 20. § 20. – m. in u. Akk. od. Abl., se in arborem, Plaut. aul. 706: alqm in ventrem, in latus, Cels. 7, 27; 8, 20: se in locum celsum, Acc. tr. 437: se in sedes regias, Liv. Andr. tr. 10: alqm in lectum, Ter. eun. 593 (gegen cod. B mit den übrigen Hdschrn.): alqm in lecto, Cels. 5, 26. no. 25: alqm in lecto suo, Cic. de rep. 1, 17: alqm in medio lecto, in imo lecto, Sen. de const. sap. 10, 2: alqm in conclavi, Cels. 7, 29: alqm in cubili, Cic. Tusc. 2, 39: hominem od. corpus in sedili, Cels. 8, 12 u. 15: alqm in loco tepido, Cels. 8, 4: alqm suis manibus in curru, Cic. Rosc.
    ————
    Am. 98: cuius et parentis sui manibus in navi tuta ac fideli collocatus (gebracht), Cic. Planc. 97: corpus (Augusti) in vestibulo domus, niedersetzen (ausstellen), Suet. Aug. 100, 2: u. so reliquias eius in hortis Domitiae, Capit. Anton. Pius 5, 1. – m. a. Praepp., alqm super se, Suet. Aug. 43, 4: alqm super pulpitum, Suet. Cal. 54, 2: alqm infra se, Suet. Cal. 24, 1: alqm iuxta se latere dextro, Suet. Ner. 13, 2: alqm iuxta se in sella, Eutr. 4, 7: alqos circa se, Suet. Tit. 9, 2: u. (zugl. m. dopp. Acc.) alqm resupinum super subsellium aut lectum, Cels. 7, 26: alqm super id scamnum aut pronum aut supinum aut in latus, Cels. 8, 20. – m. bl. Abl. wo? hominem loco calido, Cels. 5, 27. no. 3: homo collocatur alto sedili, medicus autem humiliore adversus, Cels. 8, 10, 2. – m. Abl. wie? corpus alio quo modo collocatum est, Cels. 7, 18: tum is super duorum genua eodem modo collocatur, Cels. 7, 26. no. 2: collocari quoque membrum quod ictum est ratione certā debet, Cels. 5, 26. no. 28. – b) als milit. t. t., aufstellen, α) lebl. Objj.: impedimenta, Liv. 44, 37, 1: currus ita, ut etc., Caes. b. G. 4, 33, 2: impedimenta in tumulo quodam, Caes. b. G. 6, 8, 3: post eas (legiones) totius exercitus impedimenta, Caes. b. G. 2, 19, 3: naves Rhodias in dextro cornu, Auct. b. Alex. 14, 1: tormenta quibusdam locis contra facillimos descensus, aufpflanzen, Hirt. b. G. 8, 40, 4: u. so ballistas scorpionesque ante frontem
    ————
    castrorum contra oppidum, Auct. b. Afr. 56, 2. – β) leb. Objj.: certa subsidia, Caes. b. G. 2, 22, 1: praesidia, Sall. Cat. 45, 2: aciem triplicem, Auct. b. Afr. 81, 1. – m. in u. Abl., praesidia in litore, Nep. Hann. 11, 4, od. in angustiis, Caes. b. c. 1, 65, 4: duas legiones et omnia auxilia in summo iugo, Caes. b. G. 1, 24, 2: equitem in utroque cornu, Frontin. 2, 3, 20: milites in muro custodiae causā, Caes. b. c. 1, 28, 3: insidias bipertito in silvis, Caes. b. G. 5, 32, 1: pedestres copias in convalle in insidiis, Caes. b. G. 3, 20, 4: in cella Concordiae armatos, latrones, sicarios, Cic. Phil. 5, 18. – m. a. Praepp., equitatum omnem ab lateribus extra fossam, Auct. b. Alex. 38, 3: alci insidias ante fundum suum, Cic. Mil. 27: in prima acie ante signa elephantos, Liv. 27, 48, 5: certos apud latera, Sall. hist. fr. inc. 53 (19): legionem in occulto citra flumen, Frontin. 1, 6, 2: copias in statione pro castris, Caes. b. G. 5, 15, 3: pro vallo legiones instructas, Hirt. b. G. 8, 15, 3: post terga peditum equitatum, Frontin. 2, 5, 37: legiones propius Armeniam, Tac. ann. 13, 7. – m. bl. Abl., eos eodem loco in acie (in Schl.), Caes. b. c. 2, 33, 4: armatos in praesidiis (auf milit. Posten) multis locis (an v. O.), Cic. Phil. 1, 25: certis locis cum ferro homines, Cic. Caecin. 41: quod quo loco collocati fuerant, non potuissent videre, Cic. Cael. 65. – m. Ang. gegen wen? cohortes legionarias quattuor advorsum pedites hostium, Sall.
    ————
    Iug. 51, 3. – m. Ang. wozu? alqm ad hanc rem, Cic. Cael. 64: alqm ad Cn. Pompeium interimendum, Cic. Pis. 28; vgl. Cic. Mil. 18.
    2) übtr.: a) übh. wohin stellen, setzen, legen, multa in pectore suo conlocare oportet, er muß viele Dinge im Kopfe haben, Plaut. Pers. 8: vide, causam illorum superiore collocarit ne loco, Lucil. sat. 16, 97: res eae, quae agentur aut dicentur, suo loco collocandae, Cic. de off. 1, 142: in animis ego vestris omnes triumphos meos, omnia ornamenta honoris condi et collocari volo, wünsche ich treu bewahrt zu wissen, Cic. Cat. 3, 26: omnium longitudinum et brevitatum in sonis sicut acutarum graviumque vocum iudicium ipsa natura in auribus nostris collocavit, Cic. or. 173. – b) in einen Zustand, Verhältnis, in eine Lage bringen, versetzen, se in opus, Plaut. Vid. fr. 2, 20 St.: in otium, Plaut. merc. 553: alqm in soporem (in den Todesschlaf), Plaut. Amph. 304: rem alcis in tuto, sicher stellen, Ter. heaut. 689 u. 695: famam in tuto, Quint. 12, 11, 7: alqm in tuto, Cic. har. resp. 53. – c) etw. in etw. od. jmd. setzen, auf etw. od. jmd. bauen, beruhen lassen, non modo in causa, verum in aliquo honesto praesidio aut in alicuius eloquentia aut gratia spem aliquam, Cic. I. Verr. 9: in alqo magnam spem dignitatis suae, Cic. de or. 1, 25: spem salutis in fuga, Auct. b. Alex. 29, 5: omnes bene vivendi rationes in virtute, Cornif. rhet. 4, 24: omnia sunt colloca-
    ————
    ta in usu cotidiano, in congressione hominum atque in foro, alles beruht auf usw., Cic. de or. 1, 192. – d) eine Zeit od. eine Tätigkeit auf etwas verwenden, gerichtet sein lassen, adulescentiam suam in amore atque in voluptatibus, Cic. Cael. 39: omne suum studium in doctrina et sapientia, Cic. ad Q. fr. 1, 1, 10. § 29. – refl. se coll. in alqa re, sich auf etw. legen, einer Sache sich hingeben, totum se coll. in alqa re, sich in etw. vertiefen, palam sese in meretricia vita, Cic. Cael. 49: totum se in cognitione et scientia, Cic. de off. 1, 158: totum se in optimo vitae statu exquirendo, Cic. Tusc. 5, 2. – e) schriftl. anbringen, beibringen, de cuius moderatione atque sapientia in prioribus libris satis collocavi, Tac. ann. 6, 27.
    II) insbes.: 1) eig.: a) lebl. Objj.: α) in einer gewissen Ordnung aufstellen, aufrichten, errichten, anlegen, aufschlagen, statuam, Quint. 7. pr. § 2: signum (lovis), Cic. Cat. 3, 21: tu (Libertam deam) domi meae conlocasti, Cic. de domo 102: aedificia, Hermog. dig. 1, 1, 5: moenia, Vitr. 1, 5, 1: sedes ac domicilium, Cic. Verr. 2, 6. – m. Adv. (wo?), illa pars litoris, ubi iste castra luxuriae collocarat, Cic. Verr. 5, 96. – m. in u. Abl., tabernaculum sibi in campo Martio, Cic. Pis. 61: in ipso aditu atque ore portus tabernacula carbaseis velis intenta, Cic. Verr. 5, 30 u. (im Bilde) in una philosophia quasi tabernaculum vitae suae, Cic. de or. 3, 77. – m. a. Praepp.,
    ————
    oppidum ad eius regionem et partem castrorum collocatum (gelegen), Auct. b. Afr. 68, 1: tribunal suum iuxta C. Trebonii, praetoris urbani, sellam, Caes. b. c. 3, 20, 1. – m. bl. Abl., castella locis idoneis, Auct. b. Alex. 61, 5. – β) eine Kleidung zurechtlegen, ordnen, chlamydem, ut pendeat apte, Ov. met. 2, 734. – γ) ein Glied einrichten, coxam parum apte, Plin. ep. 2, 1, 5: maxillam in sedem suam, Cels. 8, 7. – b) leb. Wesen: α) eine Pers. irgendwo einsetzen, einlegen, unterbringen, einquartieren, ihren Sitz (Wohnsitz) nehmen lassen od. anweisen, ansiedeln, wohin verlegen, versetzen, stationieren, comites eius apud ceteros hospites, Cic. II. Verr. 1, 63: se Athenis, sich niederlassen, Cic. de fin. 5, 2, 4: regem Ptolemaide aut aliquo propinquo loco, Cic. ep. 1, 7, 4: in eius tetrarchia unum ex Graecis comitibus suis, Cic. Phil. 2, 94: Herculem in concilio caelestium, Cic. de off. 3, 5, 25: alqm inter astra, Schol. Bern. ad Verg. georg. 1, 33. p. 848: inter sidera, Hyg. astr. 2, 4 u. 2, 13. Serv. Verg. Aen. 1, 28: inter astra caprae figurā memoriae causā, Hyg. astr. 2, 13: scherzh., strumae ab ore improbo demigrarunt et aliis iam se locis collocarunt (haben sich einlogiert, festgesetzt), Cic. Vat. 39. – Boios ibi, Caes. b. G. 7, 9, 6: Boios in finibus suis, Caes. b. G. 1, 28, 5: gentem Allobrogum in vestigiis huius urbis atque in cinere deflagrati imperii, Cic. Cat. 4, 12: Suebos in proximis Rheno agris, Suet.
    ————
    Aug. 21: colonias idoneis in locis, Cic. agr. 2, 73: multitudinem in agris, Nep. Milt. 2, 1: Ubios super ipsam Rheni ripam, Tac. Germ. 28 extr.: quo bello XL captivorum milia ex Germania transtulit et supra Rhenum in Gallia collocavit, Eutr. 7, 9: veteranos municipalibus agris, Suet. Aug. 13, 3: im Bilde, Socrates philosophiam devocavit e caelo et in urbibus collocavit, Cic. Tusc. 5, 10. – als milit. t. t., wo stationieren, hinlegen, einquartieren, Quartier nehmen lassen, ibi praesidium, Caes. b. G. 1, 38, 7: ibi legiones XIV et VI, Hirt. b. G. 8, 4, 3: exercitum in provinciam, quae proxima est Numidiae hiemandi causā, Sall. Iug. 61, 2: quattuor legiones in Belgio, Hirt. b. G. 8, 46, 4: exercitum in hibernis, Caes. b. G. 5, 24, 1: exercitum in (bei) Aulercis Lexoviisque in hibernis, Caes. b. G. 3, 29, 3: legionem non longe a finibus Aeduorum in finibus Biturigum, Hirt. b. G. 8, 2, 1: Gaium Fabium legatum et L. Minucium Basilum cum legionibus duabus in Remis, Caes. b. G. 7, 70, 5: singulas cohortes Puteolis et Ostiae, Suet. Claud. 25, 2: classem Miseni, Suet. Aug. 49, 1. – β) jmd. in ein Besitztum einsetzen, einweisen, alqm in aedibus suis, Cic. de dom. 100: alqm in patrimonio suo, Cic. Phil. 13, 12: familiam suam in possessione praediorum eius, seine F. von ihren Gütern Besitz ergreifen lassen, Cic. Flacc. 72: alqm in maiorum suorum regno, Cic. de or. 3, 126. – 2) übtr.: a) in irgend eine
    ————
    Stellung einsetzen, setzen, unter eine Klasse u. dgl. versetzen, alqm in amplissimo statu, Cornif. rhet. 4, 23: alqm hoc in gradu (dignitatis), Cic. Acad. 2, 16: alqm in amplissimo consilio et in altissimo gradu dignitatis, Cic. post red. in sen. 2: alqm in sede ac domo atque in re publica, jmdm. Haus u. Hof u. eine Stellung im Staate geben, Cic. parad. 3, 25: in quibus tuas virtutes consecratas et in deorum numero collocatas vides, in denen du deine Verdienste ganz vergöttert siehst, Cic. ad Q. fr. 1, 1, 10. § 31: m. dopp. Acc., quos centuriones pugnaces et lacer tosos (als streitsüchtige u. handfeste Z.) inter militorum et mimarum greges collocavit, Cic. Phil. 8, 26. – b) ein Mädchen als Frau, in den Ehestand einsetzen, anbringen, verheiraten, alqam in matrimonium, Cic. de div. 1, 104. Marc. dig. 23, 2, 19: alqam alci in matrimonium, Gaius inst. 2. § 235 u. 238: alqam in matrimonio, Scaevol. dig. 26, 1, 77 (79). § 1: alqam in matrimonio stabili et certo, Cic. Phil. 2, 44: virgines in amplissimarum familiarum matrimoniis, Cic. de rep. 1, 12: alqam nuptui, Hyg. fab. 257: alqam in dignam se condicionem, Plaut. trin. 159: alqam sine dote nuptum, Plaut. trin. 735: alqam nuptum intra legitimum tempus, Ulp. dig. 3, 2, 11. § 1: alqam alci nuptum, Paul. dig. 23, 2, 59: sororem ex matre et propinquas suas nuptum in alias civitates, Caes. b. G. 1, 18, 7: filiam minorem nuptum (al. nuptui) in dimidia parte re-
    ————
    liqui agri, Col. 4, 3, 6: u. bl. coll. alcis filio filiam suam, Cic. Brut. 98: alci virginem filiam, Nep. Att. 19, 4: alci filiam, Tac. Agr. 9: alci uxorem suam, Suet. Caes. 21: matrem in Biturigibus homini nobilissimo, Caes. b. G. 1, 18, 6: u. bl. coll. filiam, Tac. ann. 4, 39. Iustin. 9, 6, 2; u. im Passiv, cum virgo amici nubilis propter paupertatem collocari non posset, Nep. Epam. 3, 5: ut filiae eius de communi aerario dotibus datis collocarentur, Nep. Arist. 3, 3. – c) lebl. Objj.: α) ( als t. t., der Geschäftsspr.) Geld usw. auf etw. (bes. auf Ländereien) anlegen, anbringen, unterbringen, in etw. stecken, dotem in eo fundo, Cic. Caecin. 11: duas patrimonii partes in solo, Suet. Tib. 48, 1: duas fenoris partes in agris per Italiam, Tac. ann. 6, 17: pecuniam in praediis c., Cic. Caecin. 16: pecunias levioribus usuris mutuatum graviore fenore c., Suet. Aug. 39: pecunias suas in emptiones praediorum, Gaius dig. 17, 1, 2. § 6: pecuniam idoneis nominibus, Marc. dig. 35, 2, 89: pecunias magnas collocatas habere in ea provincia (in dieser Pr.), Cic. de imp. Pomp. 18: nusquam posse eam (pecuniam) melius collocari, Cic. Caecin. 5, 15: u. bl. coll. pecuniam, Cic. de off. 2, 87: pecunias, Cic. de off. 2, 12, 42: pecunias publicas, Trai. in Plin. ep. 10, 55 (63). – dah. im weitern Sinne übh. auf etw. anlegen, verwenden, für etw. verbrauchen, miliens sestertium in munificentia (zu freigebigen Zwecken), Tac. ann. 6,
    ————
    45: patrimonium in rei publicae salute, Cic. Phil. 3, 2, 3: bene apud alqm tam multa pretia ac munera, Cic. Verr. 5, 56: melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, Cic. de off. 2, 70: male c. bonas horas, Mart. 1, 113, 3: in me recipio, te ea, quae fecisti Mescinii causā quaeque feceris, ita bene collocaturum, ut ipse iudices etc., Cic. ep. 13, 28, 3: aedilitas recte collocata, an den rechten Mann gebracht, Cic. Verr. 5, 37. – β) in die gehörige Stellung, Verbindung bringen, so u. so stellen, zusammenstellen, verbinden, anordnen, αα) als rhet. t. t. Worte, verba apte, Quint. 8. prooem. § 26: verba opportune proprieque aut secus, Quint. 10, 2, 13: fortius vero quî incompositum potest esse quam vinctum et bene collocatum? Quint. 9, 4, 6: male collocatum κακοσύνθετον vocant, Quint. 8, 3, 59: propria verba et ordine collocata, Quint. 9, 1, 7: verba diligenter collocata, Cic. or. 227: non modo ut sint ordine collocati (census), sed ut inter se iuncti etc., Quint. 7, 10, 16: est et in nominibus ex diverso collocatis sua gratia, Quint. 9, 3, 86: verba et eligendi et collocandi ratio, Quint. 10, 1, 4: ratio collocandi, Cic. part. or. 11: varii sunt ordines collocandi, Cic. part. or. 12: C. F. Quid sequitur igitur? CP. Cum inveneris, collocare, Cic. part. or. 9: verba collocata, die Worte in ihrer Verbindung zu Sätzen (Ggstz. verba singula), Cic. or. 81 u. 134. – ββ) bürgerl. u. polit. Zustände einrich-
    ————
    ten, anordnen, Anordnungen treffen für usw., nuptias, Poëta com. bei Cic. de or. 3, 319: res, Caes. b. G. 3, 4, 1. Auct. b. Alex. 33, 6: rem militarem, Cic. ep. 2, 13, 3: civitatis statum, Cic. ep. ad Brut. 1, 15, 12.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > colloco

  • 8 bonitas

    bŏnĭtas, ātis, f. [bonus], the good quality of a thing, goodness, excellence (cf. Caes. B. G. 1, 28 Herz.; class., but mostly in prose).
    I.
    Of concrete objects:

    bonitas praediorum,

    Cic. Rosc. Am. 7, 20:

    agrorum,

    id. Agr. 2, 16, 41; Caes. B. G. 1, 28:

    agri aut oppidi,

    Cic. Agr. 2, 28, 76:

    praediorum,

    id. Rosc. Am. 7, 20; Dig. 50, 16, 86:

    terrae,

    Lucr. 5, 1247:

    soli,

    Quint. 2, 19, 2:

    aquae,

    Phaedr. 4, 9, 8:

    vini,

    Plin. 14, 4, 6, § 55:

    arboris,

    id. 13, 9, 17, § 61:

    gemmarum,

    id. 37, 8, 37, § 116 al.:

    vocis,

    Cic. Or. 18, 59:

    verborum,

    id. ib. 49, 164:

    mutuum eādem bonitate solvatur quā datum est,

    Dig. 12, 1, 3:

    secunda bonitas (amomi),

    the second quality, Plin. 12, 13, 28, § 48; Dig. 45, 1, 75, § 2.—
    II.
    Of abstract objects:

    ingenii,

    Cic. Off. 3, 3, 14:

    causae,

    id. Dom. 22, 57:

    naturae,

    id. Off. 1, 32, 118:

    sapientiae,

    Quint. 5, 10, 75. —
    B.
    Esp. freq. of character, good, honest, or friendly conduct; goodness, virtue, integrity, blamelessness:

    neque ego nunc de illius bonitate, sed de generi impudentiā disputo,

    Cic. Agr. 3, 3, 13:

    rustici cum fidem alicujus bonitatemque laudant, dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices, id. Off, 3, 19, 77: quae tuae fidei, justitiae bonitatique commendo,

    id. Fam. 13, 4, 3; id. N. D. 3, 30, 75:

    si recte vestram bonitatem atque prudentiam cognovi,

    id. Quint. 17, 54:

    nec justitiae ullus esset nec bonitati locus,

    id. Fin. 3, 20, 66:

    perennis,

    Ov. Tr. 4, 5, 27:

    eam potestatem bonitate retinebat,

    integrity, Nep. Milt. 8, 3; so id. Timol. 5, 1.—
    2.
    Kindness, friendliness, benevolence, benignity, affability: perpetua naturalis bonitas ( kind-heartedness, benevolence), quae nullis casibus neque agitur, neque minuitur, Nep. Att. 9, 1:

    te oro per mei te erga bonitatem patris,

    Plaut. Capt. 2, 1, 54; Cic. N. D. 2, 23, 60:

    bonitas et beneficentia,

    id. ib. 1, 43, 121;

    3, 34, 84: homo liberalis et dissolutus et bonitate affluens,

    id. Rosc. Com. 10, 27:

    utrumque incredibile est, et Roscium quicquam per avaritiam appetisse, et Fannium quicquam per bonitatem amisisse,

    id. ib. 7, 21:

    multas hereditates nullā aliā re quam bonitate consecutus est,

    Nep. Att. 21, 1:

    bonitas, humanitas, misericordia,

    Quint. 5, 1, 22; Tac. H. 1, 52. —
    3.
    Esp., parental love, tenderness:

    quid dicam... de bonitate in suos,

    Cic. Lael. 3, 11:

    facit parentes bonitas, non necessitas,

    Phaedr. 3, 15, 18.

    Lewis & Short latin dictionary > bonitas

  • 9 fructus

    1.
    fructus, a, um, Part., from fruor.
    2.
    fructus, ūs (archaic gen. sing. fructuis, Varr. ap. Non. 492, 14; id. R. R. 1, 2, 19; cf. Gell. 4, 16:

    fructi,

    Cato, R. R. 4; Ter. Ad. 5, 4, 16; Turp. ap. Non. 491, 7), m. [fruor], an enjoying, enjoyment.
    I.
    In abstracto.
    A.
    Lit. (perh. only ante- and post-class.): Ol. Mea est haec. St. Scio; sed meus fructus est prior, i. e. use and enjoyment, for ususfructus (q. v. under usus), Plaut. Cas. 4, 4, 16; Dig. 7, 8, 14.—
    B.
    Trop. (class. but rare):

    hoc tam singulare vestrum beneficium ad animi mei fructum atque laetitiam duco esse permagnum,

    for my mental enjoyment, Cic. Agr. 2, 2, 5: qui propter odium fructum oculis (dat.) ex ejus casu capere vellent, to feast their eyes on, Nep. Eum. 11 (cf.:

    spectatumne huc, ut rem fruendam oculis, sociorum caedes venimus?

    Liv. 22, 14, 4).—Far more freq.,
    II.
    Transf., concr., the enjoyment that proceeds from a thing, proceeds, produce, product, fruit, profit, income (very freq. and class.; in sing. and plur.; cf.: fruges, fetus, frumentum).
    A.
    Lit.: quod earum rerum videa tur ei levis fructus, exiguus usus, incertus dominatus, etc., Cic. Rep. 1, 17; cf.:

    pecudes partim esse ad usum hominum, partim ad fructum, partim ad vescendum procreatas,

    id. Leg. 1, 8, 25; Varr. R. R. 1, 37, 4; cf.

    also ususfructus, under usus: frugum fructuumque reliquorum perceptio,

    Cic. Off. 2, 3, 12:

    fructum ex aliqua re percipere or capere,

    id. ib. 2, 4, 14:

    quoniam fructum arbitror esse fundi eum, qui ex eo satus nascitur utilis ad aliquam rem, etc.,

    Varr. R. R. 1, 23, 1:

    ruri si recte habitaveris, fructi plus capies,

    Cato, R. R. 4, 2; cf.:

    in quos sumptus abeunt fructus praediorum?

    Cic. Att. 11, 2, 2:

    praediorum,

    id. Cat. 2, 8, 18:

    arbusta vineaeque et consita omnia magis amoenis quam necessariis fructibus,

    fruits, Liv. 22, 15, 2:

    (vacca) a bima aut trima fructum ferre incipit,

    Varr. R. R. 2, 1, 13:

    gallinarum fructus erant ova et pulli,

    id. ib. 3, 3, 6:

    quae (oves) neque ali neque ullum fructum edere ex se sine cultu hominum possent,

    Cic. N. D. 2, 63, 158:

    non serendis, non percipiendis, non condendis fructibus,

    id. de Sen. 7, 24; cf.:

    ver ostendit futuros fructus: reliqua tempora demetendis fructibus et percipiendis accommodata sunt,

    id. ib. 19, 70:

    comportare et condere fructus,

    id. Agr. 2, 32 fin.:

    apibus fructum restituo suum,

    Phaedr. 3, 13, 15:

    in fructibus arborum,

    Quint. 8, 5, 26:

    fructum ferre,

    id. 8, 3, 10:

    graves fructu vites,

    id. 8, 3, 8: Heracleotae et Bragyletae, qui item debent, aut pecuniam solvant aut fructibus suis satisfaciant, satisfy him with their proceeds, Cic Fam. 13, 56, 2:

    Asia multos annos vobis fructum Mithridatico bello non tulit,

    id. Agr. 2, 30, 83; cf. id. ib. 2, 29, 81:

    M. Crassus negabat ullam satis magnam pecuniam esse ei... cujus fructibus exercitum alere non posset,

    i. e. revenue, income, id. Off. 1, 8, 25:

    aurum ex fructu metallorum coacervatum,

    Liv. 45, 40, 2:

    in tantas brevi creverant opes, seu maritimis seu terrestribus fructibus,

    id. 21, 7, 3; cf.:

    fuerat ei magno fructui mare,

    id. 34, 36, 3:

    qua re saepe totius anni fructus uno rumore periculi amittitur,

    Cic. de Imp. Pomp. 6, 15:

    an partus ancillae in fructu sit habendus,

    id. Fin. 1, 4, 12:

    putatisne vos illis rebus frui posse nisi eos, qui vobis fructui (al. fructuosi) sunt, conservaveritis,

    id. de Imp. Pomp. 6, 16.—
    B.
    Trop., fruit, consequence, effect, result, return, reward, success:

    ego fructus ex re publica non laetos et uberes, sed magna acerbitate permixtos tuli,

    Cic. Planc. 38, 92; cf.:

    fructum pietatis suae ex aliquo ferre,

    id. Sest. 31, 68:

    ex otio fructus capere,

    id. Rep. 1, 4; cf.:

    ex accusatione Aquilii diligentiae fructum ceperat,

    id. Brut. 62, 222:

    alicujus amoris et judicii,

    id. Pis. 14, 31:

    honeste acta superior aetas fructus auctoritatis capit ipsa extremos,

    id. de Sen. 18, 62:

    modestiae fructum aliquem percipere,

    id. Sull. 1, 1:

    gloria est fructus verae virtutis honestissimus,

    id. Pis. 24, 57:

    laboris,

    Quint. 6 praef. §

    2: studiorum,

    id. 8 praef. § 26; 10, 3, 2; 10, 7, 1; cf.

    also: ex re decerpere fructus (with plus mali haurire),

    Hor. S. 1, 2, 79:

    divitiarum fructus in copia est,

    the enjoyment derived from riches, Cic. Par. 6, 2, 47:

    vestrum beneficium, ad animi mei fructum atque laetitiam permagnum,

    id. Agr. 2, 5:

    Theophrastus talium sumptuum facultatem fructum divitiarum putat. Mihi autem ille fructus liberalitatis, multo et major videtur et certior,

    id. Off. 2, 16, 56:

    pecuniae fructus maximus,

    id. ib. 2, 18, 64:

    animi fructus, qui in te videndo est,

    id. Fam. 15, 14, 3:

    vitae fructus,

    id. Cat. 3, 12, 28; id. Mur. 23, 47; cf.:

    omnem fructum vitae superioris perdidissent,

    id. Div. 2, 9, 24:

    quin spe posteritatis fructuque ducatur,

    id. Rab. Perd. 10, 29:

    voluptatum,

    id. Lael. 23, 87:

    jucunditatis,

    id. Mur. 19, 40:

    graviore sono tibi Musa loquetur Nostra, dabunt cum maturos mihi tempora fructus,

    Verg. Cul. 9.

    Lewis & Short latin dictionary > fructus

  • 10 servitus

    servĭtūs, ūtis ( gen. plur. servitutium, Dig. 8, 2, 32 fin.; 8, 3, 1 fin.; and acc. to Ritschl also Plaut. Pers. 3, 3, 14), f. [id.], the condition of a servus; slavery, serfdom, service, servitude (freq. and class.).
    I.
    Lit.:

    servitus est constitutio juris gentium, quā quis dominio alieno contra naturam subicitur,

    Dig. 1, 5, 4; Just. Inst. 1, 3, 2:

    servitutem servire,

    Plaut. Capt. 2, 3, 31 (v. this freq. occurring phrase under servio, I. d): quibus nunc aerumna mea libertatem paro, Quibus servitutem mea miseria deprecor? Enn. ap. Gell. 6, 16, 9 (Trag. v. 173 Vahl.):

    domi fuistis liberi: Nunc servitus si evenit, etc.,

    Plaut. Capt. 2, 1, 4:

    qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater servitutis,

    id. Am. 1, 1, 24 Fleck.: quis hoc imperium, quis hanc servitutem ferre potest? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

    ipsam (mulierem) in servitutem adjudicare,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 56:

    ista corruptela servi si impunita fuerit... fit in dominatu servitus, in servitute dominatus,

    id. Deiot. 11, 30:

    mors servituti anteponenda,

    id. Off. 1, 23, 81:

    servitutem perpessi,

    id. Phil. 8, 11, 32:

    aliae nationes servitutem pati possunt, populi Romani est propria libertas,

    id. ib. 6, 7, 19:

    servitutem pati,

    id. ib. 6, 7, 19: similitudo servitutis id. Rep. 1, 27, 43: hunc nimis liberum populum libertas ipsā servitute afficit, etc... Nimia illa libertas in nimiam servitutem cadit, id. ib. 1, 44, 68:

    socios nostros in servitutem abduxerunt,

    id. Pis. 34, 84:

    servitutis jugum,

    id. Rep. 2, 25, 47:

    Themistocles cum servitute Graeciam liberasset,

    id. Lael. 12, 42:

    conjuges in servitutem abstrahi,

    Caes. B. G. 7, 14;

    addicere aliquem in servitutem,

    Liv. 3, 56; Caes. B. G. 7, 77:

    liberum populum servitute adficere,

    Cic. Rep. 1, 44, 68:

    asserere aliquem in servitutem,

    Liv. 3, 44, 5; 34, 18, 2; Suet. Tib. 2.—
    * (β).
    As a verbal noun with dat.: opulento homini hoc servitus dura est, this serving or being servant of a rich man, Plaut. Am. 1, 1, 12.—
    II.
    Transf.
    A.
    In gen. (acc to servio, II.), servitude, subjection: numquam salvis suis exuitur servitus muliebris;

    et ipsae libertatem, quam viduitas et orbitas facit, detestantur,

    Liv. 34, 7 Drak.:

    silvestres gallinae in servitute non foetant,

    in confinement, Col. 8, 12; so id. 8, 15, 7:

    hujus tanti officii servitutem astringebam testimonio sempiterno,

    Cic. Planc. 30, 74:

    est enim in illis ipsa merces auctoramentum servitutis,

    id. Off. 1, 42, 150; cf.:

    ut se homines ad servitutem juris astringerent,

    Quint. 2, 16, 9; 7, 3, 16.—
    B.
    The government, rule, dominion of a master:

    tibi Apud me justa et clemens servitus,

    Ter. And. 1, 1, 9.—
    C.
    (Acc. to servio, II. B.) Jurid. t. t., of buildings, lands, etc., a liability resting upon them, an easement, servitude:

    servitutes praediorum rusticorum sunt hae: iter, actus, via, aquaeductus,

    Dig. 8, 3, 1:

    jura praediorum urbanorum, quae servitutes vocantur,

    Gai. Inst. 2, 14:

    servitute fundo illi imposita,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 2, § 3:

    specus servitutis putat aliquid habituros,

    id. Att. 15, 26, 4.—
    D.
    Concr. (for the class. servitium), slaves, servants (collect.); poet. of lovers: adde quod pubes tibi crescit omnis, Servitus crescit nova (= catervae amatorum semper novorum). Hor. C. 2, 8, 18; cf. Plaut. Pers. 3, 3, 14 Ritschl.

    Lewis & Short latin dictionary > servitus

  • 11 fructus

    I frūctus, ūs (редко Ter ī) m. [ fruor ]
    1) произведение, плод (f. praediorum C; arborum Q); зародыш, утробный плод ( fructum ferre Vr)
    2) прирост, проценты, рента (f. pecuniae C, Cs); доход ( publici fructūs T)
    3) плод, результат (gloria est f. verae virtutis C)
    4) польза, выгода
    fructui (in fructu PM) esse alicui C, L — быть полезным кому-л.
    f. capere (percipere, decerpere) C etc.извлекать пользу
    5) пользование, наслаждение (f. voluptatum C; brevis est f. homullis Lcr)
    6) юр. право пользования Pl, Dig
    II frūctus, a, um part. pf. к fruor

    Латинско-русский словарь > fructus

  • 12 locatio

    locātio, ōnis f. [ loco ]
    1) размещение, распределение (verborum, rerum Q)

    Латинско-русский словарь > locatio

  • 13 mercedula

    mercēdula, ae f. [demin. к merces I \]
    1) небольшая плата, жалкое вознаграждение C, Sen

    Латинско-русский словарь > mercedula

  • 14 merces

    I mercēs, ēdis f. (acc. sg. Cld mercem) [ merx ]
    1)
    а) плата, вознаграждение (laborum C; scelĕrum Sl; milites magnā mercede conducere L etc.)
    mercedem alicujus rei dare Pt — уплатить за что-л.
    4) убыток, ущерб
    5) возмездие, наказание, кара ( temeritatis L)
    6) арендная плата (m. habitationum Cs)
    quinas capiti mercedes exsecare Hсм. exseco 3.
    II mercēs pl. к merx

    Латинско-русский словарь > merces

  • 15 abeo

    ab-eo, iī, itum, īre (griech. ἄπειμι), I) von irgendwo, von irgend etwas ab-, weggehen od. bl. gehen, abreisen (Ggstz. manere, redire, adire, accedere, venire, advenire), A) eig.: 1) im allg.: abeam an maneam, Plaut.: abi prae strenue, sequar, Plaut.: abiturum eum non esse, si accessisset, werde nicht (wieder lebendig) weggehen, Cic.: abi, nuntia, geh und melde, Curt.: abiit, excessit, evasit, erupit, Cic.: fugā, Verg.: cum alqo equis (zu Pf.), Liv.: hinc, Liv. u. (Ggstz. huc adire) Plaut.: illinc, inde, Cic.: unde abii? Verg.: ut, unde abissent, eodem statim redirent, Cic.: ab his locis, ab illo, Plaut.: ab urbe, Liv.: ab oculis, Plaut. u. Sen.: ex consilio, ex regno, Liv.: ex agris atque urbibus, Cic.: qui profugus ex Africa abierat, Sall.: repente ex oculis, v. Schlangen, Liv.: e od. ex conspectu, aus dem Gesichte gehen, Plaut. u. Sall., aus dem G. entschwinden, Caes.: de Sicilia, de provincia, Cic.: m. bl. Abl. (s. Nipp. zu Tac. ann. 2, 69), hac urbe, domo, Plaut.: comitio, Liv.: Siciliā, Iustin.: montibus, Verg.: huc, Ter.: quorsum tu abis? Val. Max.: abi quo lubet, Plaut.: hinc in Ephesum, Plaut.: hinc ad legionem domo, Plaut.: foras, hinausgehen, Ter.: procul, Liv.: peregre, Plin.: hinc peregre, Titin.: domum, Ter.: hinc domum, Liv.: suas domos (v. zwei Heeren), Liv.: ab Epidauro Romam, Augustin.: in Angulum aliquo, Ter.: rus aliquo, Plaut.: cum patre Tarentum ad mercatum, Plaut.: illā per angiportum ad erum nostrum clanculum, Plaut.: ad Pompeium, Vell: in aliquas terras, Cic.: in Tuscos in exsilium, Liv.: trans Apenninum, Liv.: trans mare, Amm.: sub iugum, Liv.: sublimis abiit, Liv.: abiit iratus, Cic.: at ego abeo omissa, gehe meiner Wege, Plaut.: abi tacitus tuam viam, Plaut.: ambulatum, Plaut., deambulatum, Ter.: in Volscos exsulatum, in die Verbannung, Liv.: salutatum dominum, Fronto: quietum abeunt, Dict. 4, 16: si abis periturus, in den Tod gehst, Verg.: pars in Hernicos, pars in Latinos praedatura abiit, Liv.: m. Infinit., abi quaerere, geh suchen, geh u. suche, Plaut.: illa in arcem hinc abiit aedem visere, Plaut. – Dah. abi (wie das franz. va), geh (s. Brix zu Plaut. trin. 830. Lorenz zu Plaut. most. 1065 sq.), teils lobend = gut, nun wohl, schon recht, abi, laudo, Plaut.: abi, virum te iudico, Ter.: non es avarus, abi, Hor. – teils scheltend, »geh = fort, pack dich«, Plaut. u. Ter.: u. so abin? willst du gehen? gehst du? = fort, pack dich, Plaut.: abin an non? Plaut.: etiam tu hinc abis? willst du gleich fort? Ter.: abin istinc? Plaut.: abin hinc ab oculis? Plaut.: abi in malam rem od. abin in malam crucem, scher dich zum Henker, Plaut.; vgl. quin tu abis in malam pestem malumque cruciatum, Cic.: abi hinc cum tribunatibus ac rogationibus tuis, Liv. – v. Lebl., α) im allg.: abeuntia vela, Ov.: derepente celox abiit, Com. inc. fr.: cum somno et flammam abisse, Liv.: spiritus abiit in auras, Ov.: in aëra sucus omnis abit, verfliegt, Ov.: in vanum abibunt verba monentium, werden in den Wind gesprochen sein, Sen.: vis illa mali Herculeos abiit late diffusa per artus, Ov.: speca prosita, quo aqua de via abiret, Cato fr. – β) v. der Sonne usw., scheiden, sol abit, Plaut.; vgl. abeunte curru (Sonnenwagen), Hor.: hic ubi nox et dies modice redit et abit, Varr. – γ) von Felsen, Bergen, in die Höhe steigen, ragen, scopulus, qui montibus altis summus abiit, Val. Flacc.: abeunt in nubila montes, Sil. – δ) in die Tiefe dringen, cornus sub altum pectus abit, Verg. Aen. 9, 700. – 2) insbes.: a) irgendwie abziehen, davonkommen, wegkommen, ausgehen, zuw. auch im allg. bleiben, sein, werden, ita certe inde abiere Romani ut victores, Etrusci pro victis (so gut wie besiegt), Liv.: Romani semper victores ex quamvis temere coepto certamine abire, Liv.: bellis hoc victor abibat omnibus, Verg.: alcis acies victrix abit, Val. Max.: nocte pro victis Antium abierunt, Liv.: omnia malle quam victi abire, Sall.: pauci integri, magna pars vulneribus confecti abeunt, Sall.: semper incolumis abiit, Cato fr.: neutra acies laeta ex eo certamine abiit, Liv.: ne hostes inultos abire sinat, Sall.: tu missus (vom Richter entlassen, freigesprochen) abibis, Hor.: nemo non donatus (unbeschenkt) abibit, Verg.: u. so nullus ab his unquam immunis abit, Arnob.: haud repulsus abibis, Sall.: alio pacto honeste (mit Ehren) quovis modo abeam nescio, Ter.: ne impune abeat, Varr.: impune abeuntem hostem permitteret sequi, Curt.: absol., abiturum eum non esse (unbestraft davonkommen), si accessisset, Cic. Caesin. 20; u. so ibid. 45 u. 46. – b) als publiz. t.t. = von einem Amte abgehen, abtreten, consulatu, Cic.: magistratu, Cic.: flaminio, Liv.: sacerdotio, Gell.: honore, Liv. u. Suet.: tutelā, ICt. – c) v. der Frau, abire ab alqo, vom Manne gehen, sich trennen, scheiden, Plaut.: a te ut abeat per gratiam (in Güte), Plaut. – d) v. Sterbenden, hingehen, hinübergehen, verscheiden, hinc in communem locum, Plaut. Cas. prol. 59: abiturus illuc, quo priores abiere, Phaedr. 4, 20, 16: ad deos, Cic. Tusc. 1, 32. Lact. 1, 11, 47: ad plures, wie scherzh. »zur großen Armee abgehen«, Petr. 42: e medio, Ter. Phorm. 1019: e vita, Cic. Tusc. 1, 74. Amm. 25, 3, 15: vitā, Vell. 2, 35, 5: u. so absol., insperato abiit, Lucil. sat. 30, 38. – e) als t.t. bei Versteigerungen = jmdm. entgehen, ihm nicht (zuteil) werden (s. Hofmann Ausgew. Br. Cic. 1, 15, 4), si res abiret a mancipe, Cic.: ne res ab Apronio abiret, Cic.

    B) übtr.: 1) im allg.: non longe abieris, du brauchst nicht weit (nach Beispielen) zu suchen, Cic.: quid ad istas ineptias abis? Cic.: longius inde nefas abiit, griff weiter um sich, Ov.: vide, quo iudicium meum abeat, wohin zielt, Sen.: ne nunc incepto longius abierim, Tac.: quorsum abeant? auf welche Seite sollen sie sich stellen? Hor. – 2) insbes., von einem Thema, einem Beginnen, einem Verhältnis abgehen, abschweifen, abweichen, es aufgeben, verlassen, illuc, unde abii, redeo, Hor.: nec nunc incepto longius abierim, Tac.: abeo a sensibus, Cic.: quid ad istas ineptias abis? wozu solch ungehörige Dinge? Cic. – ab ignavia, Naev. com. fr.: ab emptione, zurücktreten, ICt.: a iure, vom R. abgehen, es verletzen, Cic.: etiam tu hinc abis? auch du verlässest meine Sache? Cic.

    II) mit dem Nbbegr. des Vergehens, Verschwindens u. dgl., nur übtr., 1) vom Vergehen der Zeit u. der Zustände mit der Zeit: a) von der Zeit = verfließen, vergehen, verstreichen, im Perf. = vorbeisein, dum haec dicit, abiit hora, Ter.: abiit illud tempus, Cic.: abiit ille annus, Cic.: annus abit, dum (bis) etc., Ov.: hic dies hoc modo abiit, Cic. – b) von Krankheiten = verschwinden, aufhören (Ggstz. remanere), nunc quidem iam abiit pestilentia, Cic.: nausea abiit, Cic. – c) von andern Zuständen usw. = sich verlieren, sich heben, verschwinden, schwinden, sensus abit, Cic.: voluptas cito abibit, Cato fr.: malum in diem abiit, Ter.: timor, fides abiit, Liv.: ubi vanus terror abiit, Liv.: e medio abiit scrupulus, Ter. – dah. illa mea, quae solebas ante laudare: o hominem facilem! o hospitem non gravem! abierunt, damit ist es aus, Cic. – 2) vom Erfolg einer Handlung (= ohne Folgen) abgehen, ablaufen, hingehen, mirabar hoc si sic abiret, Ter.: non posse istaec sic abire, ohne Folgen bleiben, Cic.: non sic abibunt odia, Sen. poët.: sic abierit, das mag so abgehen, Sen. – 3) als t.t. der Geschäftsspr. = der Menge, dem Werte nach zurückgehen, fallen, ut reditus agrorum, sic etiam pretium retro abiit, Plin. ep. 3, 19, 7.

    III) mit dem Nbbegr. des Übergehens von einem zum andern, übergehen auf jmd. od. in etw., a) auf jmd.: ad sanos abeat tutela propinquos, Hor. – b) in etw.: in radices vires oleae abibunt, Cato: ab. in semen, Plin.: ne in ora hominum pro ludibrio abiret, in aller Munde zum Gespött werde, Liv.: vigor ingenii velocis in alas et pedes abiit, Ov.: in avi mores atque instituta, sich nach und nach bequemen, Liv.: in proelii concursu abit res a consilio ad vires vimque pugnantium, Nep.: adeo ad omnem patientiam saeculi mos abiit, ut etc., Sen. rhet. u. res in iocos abiit, Sen. rhet. – 2) insbes.: a) ganz aufgehen, daraufgehen für usw., in quos sumptus abeunt fructus praediorum? Cic. ad Att. 11, 2, 2. – b) in etwas übergehen, aufgehen, = sich verwandeln, verwandelt werden, zu etwas werden, sic deus in flammas abiit, Ov.: terra abit in nimbos imbremque, Lucil.: oppidum in villam, stagnum in salem abiit, Plin.: in villos abeunt vestes, Ov.: u. als gramm. t.t. E in U abiit, Varr. LL. 5, 91. – / Auch impers.: abire me vis; abibitur, man wird (st. ich werde) gehen, Plaut.: abitum, quam aditum malis, man möchte lieber weg-, als hingegangen sein, Plaut.: tenuit, ne irrito incepto abiretur, Liv. – / Imperat. abei, Corp. inscr. Lat. 1, 1007 v. 8 (= Anthol. Lat. 1276, 8 ed. Meyer): bei den Komik. oft abin (= abisne), s. Holtze Synt. 2, 266: Genet. Gerund. abiendi, Plaut. fr. bei Prisc. 11, 24 extr.: Perf. abivi ist nicht nachzuweisen, denn M. Caes. in Fronto ep. ad M. Caesarem 3, 5. p. 68, 6 liest Naber abii, u. Augustin. de civ. dei 3, 12. p. 109, 24 D2 steht jetzt ambivit: Perf. abi, Stat. Ach. 2, 437: abit, Plaut. mil. 1331; rud. 325. Ter. adelph. 782 u. oft bei nachaug. Dichtern (s. Neue-Wagener, Formenl.3 3, 446). – Infinit. Perf. abisse fast regelm. für abiisse (bei Dichtern des Metrums wegen abiisse, s. Serv. Verg. Aen. 2, 25).

    lateinisch-deutsches > abeo

  • 16 bonitas

    bonitās, ātis, f. (bonus), die gute Beschaffenheit einer Sache, die Güte, I) in materieller Hinsicht, agrorum, praediorum, vocis, Cic.: mutuum eādem bonitate solvatur, quā datum est, ICt. – II) in geistiger u. moralischer Hinsicht, A) im allg.: hic si sibi ipse consentiat et non interdum naturae bonitate (natürliche gute Anlage) vincatur, Cic.: u. so b. ingenii, Cic.: summa bonitas et aequitas causae, die Gerechtigkeit einer Sache, die gerechte Sache, Cic.: b. verborum, Cic. – B) insbes., v. Charakter, die Güte, Gutmütigkeit, Gutherzigkeit, Herzensgüte, zärtliches Wohlwollen, Zärtlichkeit, Redlichkeit, edle Gesinnung an sich u. im Benehmen gegen andere (Ggstz. fraus, malitia), Cic. u.a.: naturalis, Nep.: fides alcis bonitasque, Cic.: bonitas et beneficentia, Cic.: facit parentes bonitas, non necessitas, Phaedr.: bonitas tua, deine Güte (Gnade), v. Kaiser, Plin. ep. 10, 8 (24), 5. – m. in od. erga u. Akk., bonitas in suos, iustitia in omnes, Cic.: id non sine divina bonitate erga homines fieri, Cic.

    lateinisch-deutsches > bonitas

  • 17 certitudo

    certitūdo, inis, f. (certus), die Gewißheit, Eccl.

    1. certō, Adv. (certus), mit Gewißheit, gewiß, sicher, c. comperi, Ter.: nihil ita exspectare quasi c. futurum, Cic.: nos certo certius dedere, quam (als) etc., Apul.: certo certius nosse virum, Eccl. – In bestätigenden Antworten, Me. Liberum ego te iussi abire? Mes. Certo, Plaut. – bes. in der Formel certo scio, ich weiß ganz gewiß, ich bin fest überzeugt, ohne allen Zweifel, Komik. u. Cic.

    2. certo, āvi, ātum, āre (certus), kämpfen, streiten (mit dem Nbbegr. des wetteifernden Bestrebens, den Gegner zu überwinden od. es ihm zuvorzutun), I) eig.: utrum igitur utilius Fabricio... armis cum hoste certare an venenis? Cic.: proelio, Sall.: de imperio cum populo Romano, Cic.: de principatu armis, Tac.: pro gloria atque imperio, Sall.: cum Gallis pro salute, non pro gloria, Sall. – Impers., die, quo Bedriaci certabatur, Tac.: qua in parte rex pugnae adfuit, ibi aliquamdiu certatum, Sall.: multo mutuoque certatum est sanguine, Vell. – Poet., certatus nobis orbis, Sil. 17, 337. – II) übtr.: 1) mit Worten usw. streiten, a) im allg.: verbis, oratione, Liv.: ob hircum, Hor.: ioco, Hor.: cum usuris fructibus praediorum, mit dem Ertrag der Ländereien, die hohen Zinsen (vergeblich) bestreiten wollen, Cic. – b) insbes., über etw. vor Gericht streiten, debattieren, verhandeln, inter se, Cic.: hanc rem, Vulcatius b. Gell.: foro si res certabitur olim, Hor.: certandae multae dies advenit, die öffentliche Verhandlung über eine zu verhängende Geldbuße, Liv. 25, 3, 14 (vgl. certatio multae). – 2) übh. wettkämpfen, um den Vorrang abzugewinnen, wetteifern, officiis inter se, Cic.: cum alquo dicacitate, Cic.: cum civibus de virtute. Sall.: poet., certare alci, mit jmd., Verg. ecl. 5, 8 u.a. – mit folg. Infin., etw. zu tun wetteifern, ernstlich streben, -sich bemühen, fluctus extollere, Enn. fr.: vincere, Verg.: rapta spargere, Sen.: evadere, Curt. – m. ut u. Konj., Liv. 10, 6, 11.

    lateinisch-deutsches > certitudo

  • 18 depopulatio

    dēpopulātio, ōnis, f. (depopulor), die völlige Verheerung, Verwüstung, Ausplünderung, im Sing. u. Plur. absol., Cic. u.a. – mit subj. Genet., Thraecum adventus ac dep., Cic. Font. 44: Tiberini fluminis igniumque illa dep., Augustin. de civ. dei 3, 31. – m. obj. Genet., praediorum, Cic.: aedium sacrarum publicorumque operum, Cic.

    lateinisch-deutsches > depopulatio

  • 19 direptio

    dīreptio, ōnis, f. (diripio), I) die Plünderung, impendebat fames, incendia, caedes, direptio, Cic.: m. Genet., dir. urbis, Cic.: bonorum direptio, tectorum excisio, depopulatio praediorum, Cic.: bonorum direptiones, Cic.: expilationes direptionesque sociorum et civium, Cic.: direptiones sociarum urbium, Liv. – II) das Wegschleppen = der Raub, aurei velleris, Amm. 22, 8, 15.

    lateinisch-deutsches > direptio

  • 20 divisio

    dīvīsio, ōnis, f. (divido), I) die Teilung, a) übh.: bipertita, Varro LL.: orbis terrae, Sall.: divisio regni inter fratres, Iustin.: in divisione (Numidiae), Sall.: si divisio fieret, Iustin. – obszön, Cic. ep. 9, 22, 4. Quint. 8, 3, 46. – übtr., divisionem (sententiae) postulare, Ascon. ad Cic. Mil. 14. p. 45 B. (p. 39, 18 K.); vgl. divido no. I, B, 1, h (über div. sententiam). – b) als mathem. t.t., das Teilen, das Dividieren, binaria, das D. durch zwei, Augustin. serm. 252, 8: numeri, Boëth. arithm. 1, 3: Plur., ibid. 1, 11. – c) als philos.u. rhet. t.t., die Einteilung, Cic. u.a.: dah. auch die Schlußfolge, Plur. bei Arnob. 2, 35. – u. als rhet. Fig. = μερισμός, die Zerlegung = die Aufzählung der einzelnen Punkte, Cornif. rhet. 4, 52. – II) die Austeilung, Verteilung, praediorum, Vell. 2, 74, 2: divisiones agrorum, Tac. ann. 1, 10: divisiones patrimoniorum inter consortes, Paul. ex Fest. 72, 8. – u. die Verteilung = Anordnung, Amm. 22, 7, 3: divisiones tignorum, Balkenlage, Vitr. 4, 2, 2. – meton. = das Ausgeteilte an Speisen, Corp. inscr. Lat. 6, 10215 u. 11, 147: Plur., Marcian. dig. 33, 1, 23.

    lateinisch-deutsches > divisio

См. также в других словарях:

  • jura praediorum — /jura priydiyoram/ In the civil law, the rights of estates …   Black's law dictionary

  • jura praediorum — /jura priydiyoram/ In the civil law, the rights of estates …   Black's law dictionary

  • servitus praediorum — /sarvatas priydiyoram/ A praedial servitude; a service, burden, or charge upon one estate for the benefit of another …   Black's law dictionary

  • jura praediorum — (Civil law.) The rights of landed estates …   Ballentine's law dictionary

  • servitus praediorum — (Civil law.) A praedial servitude; a servitude or easement in the land of another …   Ballentine's law dictionary

  • ADMORTIZATIO — translatio praediorum in manum mortuam, seu praediorum acquisitio, facta a Monasteriis et Collegiis religiosis vel etiam Laicis, quae semel acquisita, in commercio, mutationibus aliisque praediorum oneribus obnoxia esse desinunt, nec adventitia… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • СЕРВИТУТЫ —    • Servitūtes.          С. есть ограничение в свободном пользовании собственностью постольку, поскольку другой имел право подавать протест или требовать личного труда. Собственник не имел, следовательно, права исключительного распоряжения вещью …   Реальный словарь классических древностей

  • Servitūt — (vom Lat. Servitus), Dienstbarkeit, ein Recht an einer fremden Sache auf Benutzung derselben zu Gunsten eines individuell bestimmten andern Subjectes. S. bedeutet daher einerseits die Beschränkung des Eigenthums an einer Sache zu Gunsten eines… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Servidumbre (Derecho romano) — Un campo como el de la fotografía, representa un posible tipo de predio. En Derecho romano, la servidumbre …   Wikipedia Español

  • POENITENTES — memorati Augustino, Ep. 108. Quod autem dicitur Petrum egisse paenitentiam, cavendum est, ne ita putetur egisse, quomodo agunt in Ecclesia, qui proprie Paenitentes vocantur, alibique sunt quibus ob crimina publica imponebatur Paenitentia publica …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Majorian — Emperor of the Western Roman Empire Coin of Emperor Majorian Reign April 1, 457 – August 2, 461 …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»